Zasiłek macierzyński to świadczenie pieniężne, który otrzymuje osoba za okres będący urlopem macierzyńskim. Czy sytuacja osób przebywających na urlopie macierzyńskim zmienia się w momencie, kiedy przestaną być one zatrudnione? W poniższym artykule przybliżamy, jak wygląda zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia.
Zgodnie z informacjami na stronie ZUS, zasiłek macierzyński przysługuje pracownikom, członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych. Zasiłek ten wypłaca się również wykonującym pracę nakładczą. Prawo do zasiłku przysługuje również osobom pracującym na podstawie umowy zlecenia i prowadzącym pozarolniczą działalność. Przysługuje za okresy, odpowiadające okresom urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub ojcowskiego.
Poza wymienionymi sytuacjami zasiłek macierzyński przysługuje również, kiedy matka narodzonego dziecka pracuje na podstawie umowy na czas określony, przedłużonej do dnia porodu. Zasiłek macierzyński przysługuje także, kiedy zwolniono z pracy kobietę w ciąży, która straciła ubezpieczenie chorobowe. Do zasiłku macierzyńskiego kobiety mają prawo również w sytuacji, kiedy naruszono przepisy prawa pracy. Niezbędne jest jednak posiadanie dowodu w postaci prawomocnego orzeczenia sądu. Do zasiłku ma się prawo niezależnie od tego, jak długo posiada się ubezpieczenie chorobowe. Przysługuje on również, gdy kobieta urodzi dziecko np. dzień po zgłoszeniu się do ubezpieczenia chorobowego.
Regulacje dotyczące prawa matek do zasiłku znajdują się w rozdziale 6. Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej także ustawą zasiłkową. Zasiłek macierzyński przysługuje kobietom, które urodziły dziecko w okresie ubezpieczenia chorobowego lub urlopu wychowawczego. Okres wypłaty zasiłku różni się w zależności od tego, ile dzieci urodziło się podczas porodu. Wynosi on odpowiednio:
Zasiłek macierzyński przysługuje również, kiedy przyjmie się dzieci na wychowanie w okresie ubezpieczenia chorobowego lub urlopu wychowawczego. Dotyczy to przyjęcia na wychowanie dzieci w wieku do 7 lat. Jeśli dziecko ma natomiast odroczony obowiązek szkolny, granica wieku wynosi 10 lat. Warunki te związane są z sytuacją, kiedy przyjmuje się dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza. Nie dotyczy to natomiast rodziny zastępczej zawodowej. Rodziną zastępczą zawodową jest taka rodzina, kiedy to jeden z rodziców decyduje się zrezygnować z pracy w celu wychowywania dzieci. Rodzina zastępcza zawodowa specjalistyczna powstaje natomiast, gdy jeden z rodziców rezygnuje z pracy, by wychowywać dziecko z niepełnosprawnościami fizycznymi lub intelektualnymi. W takich sytuacjach opieka nad dzieckiem staje się zawodem. Rodziny zastępcze zawodowe otrzymują za opiekę wynagrodzenie.
Jak zaznaczono wcześniej, okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego w przypadku porodu jest zależny od liczby narodzonych dzieci. Wysokość zasiłku w sytuacji przyjęcia dzieci na wychowanie jest natomiast zależna od tego, ile ich przyjęto. Wynosi odpowiednio:
Warto wspomnieć, że prawo do zasiłku macierzyńskiego nabywa się już przed porodem. Ze względu na to możliwe jest wykorzystanie części urlopu macierzyńskiego przed narodzinami dziecka. Dopuszczalne jest wykorzystanie do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego. W takiej sytuacji po porodzie można skorzystać z urlopu, który pozostał. Po porodzie kobieta ma zatem możliwość wykorzystania zasiłku macierzyńskiego, pomniejszonego o już wykorzystany okres.
Ochrona pracownicy do dnia porodu dotyczy sytuacji, kiedy jest ona zatrudniona na czas określony lub próbny, który trwa dłużej niż miesiąc. Ochrona ta przysługuje, jeżeli koniec umowy miałby przypadać po trzecim miesiącu ciąży. Przedłużenie umowy do dnia porodu sprawia, że ciężarna ma zagwarantowane środki pomocne w jej utrzymaniu. O tego rodzaju świadczenie można ubiegać się po porodzie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Regulacje prawne dotyczące zasiłku macierzyńskiego w sytuacji przedłużenia umowy do dnia porodu znajdują się w artykule 30, punkt 4 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim:
Ubezpieczonej będącej pracownicą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa o pracę na podstawie art. 177 § 3 Kodeksu pracy została przedłużona do dnia porodu – przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia.
Oznacza to, że w sytuacji, kiedy umowa pracownicy zostaje przedłużona do dnia porodu, rodzi ona dziecko w ostatnim dniu ubezpieczenia. Od tego dnia przysługuje jej zasiłek macierzyński. Kiedy pracodawca przedłużył umowę o pracę do dnia porodu, po porodzie i ustaniu zatrudnienia kobiety otrzymują zatem to świadczenie. Jego wymiar odpowiada urlopowi rodzicielskiemu. Jego płatnikiem za jeden dzień będzie pracodawca, jeśli nie skorzysta z możliwości wypłaty owego zasiłku przez ZUS. Za pozostały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego płatnikiem będzie ZUS.
W niektórych sytuacjach dopuszcza się zrezygnowanie z zasiłku macierzyńskiego i wcześniejszy powrót do pracy. Dotyczy to sytuacji, kiedy po porodzie wykorzystało się co najmniej 14 tygodni zasiłku macierzyńskiego. Możliwość tą wykorzystują m.in. kobiety na kierowniczych stanowiskach. Ich powrót do pracy wiąże się z rezygnacją z reszty zasiłku. Zasiłek ten nie przepada i może zostać wykorzystany przez ojca dziecka.
Miesięczna wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego wynosi zazwyczaj 100% podstawy wymiaru zasiłku. W pewnych okolicznościach może jednak być równa 80% podstawy. Są to np. sytuacje, kiedy ubezpieczona pracownica złożyła wniosek o udzielenie jej urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Nie ma jednej konkretnej stawki zasiłku macierzyńskiego. Jego wysokość oblicza Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Kwota zasiłku jest ustalana na podstawie przychodów, jakie kobieta otrzymywała przez ostatni rok.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego jest równa:
W celu obliczenia wysokości zasiłku macierzyńskiego bierze się pod uwagę przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto. Kwotę tę pomniejsza się o składki na ubezpieczenia społeczne.
Zgodnie z artykułem 30. Ustawy zasiłkowej zasiłek macierzyński przysługuje w razie urodzenia dziecka również po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeśli ustanie nastąpiło w trakcie ciąży. Są to w szczególności sytuacje takie jak ogłoszenie upadłości lub likwidacji pracodawcy. Urlopy powiązane z macierzyństwem takie, jak urlop macierzyński i rodzicielski, przysługują jedynie, kiedy pozostaje się w stosunku pracy. W sytuacji, kiedy pracownica przebywa na urlopie rodzicielskim, który kończy się po ustaniu zatrudnienia, może ona korzystać z urlopu rodzicielskiego do dnia zakończenia stosunku pracy. Po ustaniu zatrudnienia kobiecie w ciąży nie przysługuje urlop rodzicielski. Ma ona jednak prawo do zasiłku macierzyńskiego.
Zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia przysługuje za okres, odpowiadający pozostałej części urlopu. Płatnikiem zasiłku w takim przypadku jest ZUS, właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do zasiłku. Aby zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia można było wypłacić, pracodawca musi złożyć do ZUS-u dokumenty takie, jak:
Podsumowując, zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia i rozwiązaniu umowy wypłaca się, gdy:
Zasiłek macierzyński przysługuje również kobietom, które, gdy zaszły w ciążę, były jeszcze zatrudnione, natomiast w dniu narodzin dziecka, były bezrobotnymi, zarejestrowanymi w Powiatowym Urzędzie Pracy. Kobieta może go otrzymać pomimo jednoczesnego faktu, że dostaje również zasiłek dla bezrobotnych.
Jeśli zakład pracy znajduje się w likwidacji np. z powodu problemów finansowych, pracownica w ciąży po ustaniu zatrudnienia może się ubiegać w ZUS o zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Po urodzeniu dziecka może z kolei ubiegać się o zasiłek macierzyński. Warto wspomnieć, że umowa o pracę może zostać rozwiązana z pracownicą w ciąży za wypowiedzeniem wyłącznie w sytuacji ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Jeśli nie ma możliwości, by zapewnić jej inne zatrudnienie, przysługują jej świadczenia określone w przepisach. Do świadczeń tych zalicza się m.in. zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego wynoszący 100% wymiaru. Od dnia urodzenia dziecka ma ona z kolei prawo do zasiłku macierzyńskiego.
