Obniżenie alimentów najczęściej może odbyć się przez drogę sądową, chociaż są również inne możliwości. Czasami obniżenie następuje po zawarciu ugody przez obie strony. Jednak musi być to dobrowolna decyzja obojga rodziców, a taka sytuacja nie zachodzi często. W jaki sposób obniżyć alimenty? Dowiesz się z tego artykułu.
Aby było możliwe obniżenie alimentów, konieczne jest, aby był już wydany wyrok ustalający ich wysokość. Jeśli sąd wyznaczył już wysokość świadczenia, poprzez złożenie pozwu można ubiegać się o obniżenie wysokości alimentów. Kiedy jest to możliwe? Warunkiem dającym szansę na obniżenie alimentów jest udowodnienie przed sądem, że nastąpiło pogorszenie sytuacji materialnej i możliwości zarobkowych osoby zobowiązanej do płacenia alimentów lub kiedy sytuacja materialna osoby otrzymującej świadczenie alimentacyjne się poprawiła.
W kodeksie rodzinnym i opiekuńczym znajdują się zapisy dotyczące świadczeń alimentacyjnych. Jest to m.in. Art. 135. [Zakres świadczeń alimentacyjnych]
§ 1. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Natomiast odpowiednim przepisem uprawniającym do zmian obowiązku alimentacyjnego jest art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Art. 138. [Zmiana orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego]
W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.
„Stosunki” wspomniane w art. 138 oznaczają okoliczności istotne z punktu widzenia ustawowych podstaw obowiązku alimentacyjnego oraz jego zakresu. Chodzi więc o zmiany stosunków w zakresie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego (zazwyczaj chodzi tu o dziecko) do świadczeń alimentacyjnych i możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego (najczęściej rodzica). Do takich możliwości zarobkowych i majątkowych wlicza się nie tylko zarobki i dochody, które są w rzeczywistości uzyskiwane, ale także to, jakie dochody i zarobki mógłby i powinien pozyskiwać w przypadku należytej staranności i gospodarowania nimi, adekwatnie do swoich sił umysłowych i fizycznych.
Jest to ważny aspekt, ponieważ przyjmuje się, że możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej nie są równoznaczne z rzeczywistymi zarobkami. W niektórych sytuacjach zalicza się do nich także zarobki, które zobowiązany mógłby uzyskać, lecz nie osiąga ich z powodów, których nie można usprawiedliwić.
Należy jednak pamiętać, że zmiana stosunków musi mieć charakter trwały lub istotny, aby została uznana za podstawę do obniżenia alimentów. Trzeba pamiętać również o tym, że ta zmiana stosunków powinna nastąpić już po uprawomocnieniu się wyroku zasądzającego alimenty.
Zmiana orzeczenia może oznaczać trzy różne sytuacje: podwyższenie, obniżenie alimentów lub uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Do uchylenia obowiązku alimentacyjnego może dojść, kiedy uprawniony, czyli dziecko, uzyskuje zdolność do samodzielnego utrzymania się np. w wyniku podjęcia pracy. Co jednak ważne, taki obowiązek nie znika automatycznie, kiedy nastąpi osiągniecie przez dziecko pełnoletności. Zmienia się wtedy jednak to, że świadczenia należy przekazywać do jego rąk.
Podwyższenie alimentów może zaistnieć, kiedy zwiększają się potrzeby dziecka uprawnionego do świadczeń lub kiedy możliwości zarobkowo-majątkowe ulegają pogorszeniu.
Do obniżenia alimentów dochodzi, kiedy zmniejszają się potrzeby dziecka lub kiedy zmniejszają się możliwości zarobkowo-majątkowe rodzica zobowiązanego do świadczeń.
Każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie, jednak przyczyny obniżenia alimentów mogą być zbieżne. Szczególnie często dzieje się tak, kiedy:
Dodatkowo wpływ na obniżenie alimentów może mieć długotrwałe leczenie rodzica w wyniku wypadku lub choroby, szczególnie jeśli wymusza to konieczność ponoszenia kosztów leczenia lub rehabilitacji. Podobnie jest w wypadku utraty lub zmniejszenia źródeł dochodu zobowiązanego rodzica, w tym przejście na emeryturę. Są to więc przypadki zmniejszenia możliwości zarobkowych zobowiązanego.
Nie każdy przypadek zmiany stosunków uzasadnia jednak obniżenie alimentów. Jeśli zobowiązany stracił pracę, np. w wyniku redukcji etatów lub zamknięcia firmy, w takim wypadku obniżenie alimentów będzie uzasadnione. Natomiast, jeśli nastąpi zwolnienie dyscyplinarne, czyli rodzic miał wpływ na przyczyny zwolnienia, wtedy może nie uznać tego za odpowiednie uzasadnienie i w efekcie nie obniżyć alimentów. Ogólnie jednak do obniżenia alimentów należy udowodnić przed sądem, że możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do płacenia alimentów uległy pogorszeniu.
Aby pozew o obniżenie alimentów był poprawnie sporządzony, konieczne będzie umieszczenie w nim konkretnych informacji. Przede wszystkim, konieczne będzie dokładne opisanie sytuacji materialno-zarobkowej rodzica, czyli powodu, dla którego nastąpiło obniżenie możliwości rodzica do realizacji świadczeń alimentacyjnych lub informacja o poprawie sytuacji majątkowej uprawnionego (czyli dziecka).
Pozew o obniżenie alimentów powinien też zawierać dokumenty, które zweryfikują np. zwolnienie z pracy, utratę płynności finansowej, zawieszenie działalności gosp. lub obniżenia zarobków. Przydatne będą też dokumenty, które udowodnią i pozwolą porównać sytuację zobowiązanego z czasu orzekania o obowiązku alimentacyjnym, a sytuacją teraźniejszą. Konieczne będzie wskazanie dotychczasowej wysokości alimentów oraz zaznaczenie, czy ten obowiązek alimentacyjny wynika z orzeczenia sądu, czy jest wynikiem umowy lub ugody zawartej z uprawnionym.
W sprawie o obniżenia alimentów konieczne jest również określenie wartości przedmiotu sporu. Jest to różnica między kwotą alimentów zasądzoną uprzednio a żądaną obecnie, za okres 12 miesięcy.
Do pozwu o obniżenia alimentów należy też zamieścić informację o tym, czy strony podjęły wcześniej próbę mediacji lub innego rozwiązania sporu, bez udziału sądu. Jeśli takich prób nie podjęto, należy wyjaśnić przyczyny ich niepodjęcia.
Razem z pozwem można załączyć wniosek o zabezpieczenie roszczenia na czas trwania postępowania, dzięki czemu sąd ma możliwość obniżenia alimentów już na ten czas trwania procesu. Składając pozew o obniżenie alimentów, można się też domagać ich obniżenia z datą wsteczną.
Zgodnie z art. 13 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, od pisma pozywającego pobierana jest opłata. Jej wysokość zależy od wartości przedmiotu sporu.
Art. 13. [Opłata stała ustalana według wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia; opłata stosunkowa]
Zobacz też artykuł o zmianie legislacyjnej, która umożliwiła łatwiejsze ściąganie alimentów.
