Przysposobienie dziecka, znane również jako adopcja, to proces prawny i społeczny, który umożliwia osobom dorosłym przyjęcie dziecka do swojej rodziny na stałe. Jednak aby do tego doszło, należy dopełnić kilku istotnych formalności. Jak przebiega procedura przysposobienia dziecka? Jakie są rodzaje procesu adopcyjnego, a także jakie wymogi prawne obowiązują, jeśli chodzi o przysposobienie dziecka przez ojczyma?
Odpowiedzi na kluczowe pytania w tej kwestii udzielamy w dalszej części artykułu – z poniższej treści dowiesz się, jak sprawić, aby dziecko przysposobione zostało otoczone odpowiednią opieką.
Mając na myśli przysposobienie dziecka, chodzi o sytuację, w której osoba przysposabiająca zyskuje prawa rodzicielskie nad osobą małoletnią. W Polsce przysposobienie dziecka partnerki jest regulowane przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a jego celem jest zapewnienie potomkowi stabilnego i bezpiecznego środowiska rodzinnego. Istnieją różne sposoby na to, jak przysposobić dziecko. Poniżej omawiamy najważniejsze rodzaje przysposobienia.
To rodzaj przysposobienia, powodującego zerwanie więzi dziecka z jego biologicznym rodzicem. Jest to równoznaczne z ustaniem praw i obowiązków, które wynikają z pokrewieństwa względem krewnych przysposabiającego i na odwrót. W efekcie potomek zostaje formalnie przyjęty do rodziny na takich samych zasadach, jakim podlega własne dziecko. Ponadto zachodzi konieczność wprowadzenia zmian w akcie urodzenia osoby małoletniej.
Tego typu przysposobienie dziecka ma miejsce wtedy, gdy między przysposabiającym a przysposobionym widać typ więzi, który wytwarza się między rodzicami a ich potomstwem. Osoba, która uznaje dziecko za swoje, uzyskuje pełnie praw rodzicielskich i jednocześnie jest zobowiązana do kierowania się dobrem dziecka. Warto jednak zaznaczyć, że przysposobienie dziecka partnerki i spowodowane nim skutki przekładają się również na zstępnych przysposobionego, a więc jego dzieci, wnuki itd.
O niepełnej adopcji mówi się w sytuacji, gdy powstała relacja zachodzi wyłącznie między przysposabiającym a przysposobionym. Jest to typ przysposobienia, w którym nie zrywa się całkowicie więzi prawnych między dzieckiem a jego biologicznym rodzicem, jako że nie jest on pozbawiony władzy rodzicielskiej. Dziecko zachowuje pewne prawa i obowiązki wobec swojej rodziny biologicznej, a także może zachować swoje nazwisko.
Przysposobienie dziecka żony w formie niepełnej jest stosowane rzadziej i zazwyczaj w przypadkach, gdy istnieje potrzeba utrzymania więzi z biologiczną rodziną. Należy jednak pamiętać, że na wniosek przysposabiającego uznania potomka za własne, może przyjąć formę przysposobienia pełnego.
Przysposobienie dziecka żony o charakterze całkowitym jest podobne do przysposobienia pełnego. Oznacza to, że dochodzi do wskazania konkretnej osoby przysposabiającej przez biologicznych rodziców, którzy w tym wypadku zostają pozbawieni władzy rodzicielskiej. Całkowite przysposobienie dziecka przez ojczyma oznacza również, że kontakty z biologiczną rodziną są całkowicie zrywane i nie dopuszcza się rozwiązania tego typu adopcji.
Przysposobienie dziecka w sposób całkowity skutkuje więc, że zostaje formalnie przyjęte do nowej rodziny. W efekcie po zakończeniu procesu adopcji prawnie staje się ono dzieckiem swoich nowych rodziców, tak jakby było ich biologicznym dzieckiem. Co jeszcze istotne – na skutek pomyślnego przebiegu procesu adopcyjnego, dziecko otrzymuje nowy akt urodzenia, w którym jako rodzice widnieją osoby adoptujące. W ten sposób dane biologicznych rodziców są często utajnione, stąd potomek może ich nie poznać.
Zdarza się również, że przysposobienie dziecka jest procedurą zainicjowaną przez małżeństwo, a nie jedną osobę. W ten sposób oboje małżonkowie stają się prawnie rodzicami tego dziecka. W praktyce wygląda to tak, że wszystkie decyzje dotyczące dziecka, jego wychowania, opieki zdrowotnej i edukacji są podejmowane wspólnie przez oboje rodziców adopcyjnych.
Aby wspólne przysposobienie dziecka było możliwe, należy być ze sobą w związku małżeńskim, a ponadto kluczowe jest posiadanie wieku, który zapewnia odpowiednią różnicę między wiekiem przysposabiającego a przysposobionego.
Sprawdź także, jak przebiega ustalenie opieki nad dzieckiem po rozwodzie.
Przysposobienie dziecka żony może nastąpić wyłącznie po spełnieniu określonych przesłanek. Dlatego też, zanim rozpoczniemy adopcję dziecka współmałżonka należy pamiętać o uwzględnieniu pewnych wymogów – w przeciwnym wypadku przysposobienie dziecka nie będzie możliwe. Przede wszystkim wniosek o przysposobienie dziecka przez ojczyma musi zostać złożony jeszcze przed osiągnięciem pełnoletniości, a więc najpóźniej w dniu poprzedzającym ukończenie przez dziecko 18. roku życia.
Z wnioskiem o przysposobienie dziecka partnerki może wystąpić osoba, mająca zdolność do czynności prawnych, która w sposób dokładny przedstawi swoje motywacje, oczekiwania, a także wykaże, że liczy się dla niej dobro dziecka. Oprócz wskazania osobistych kwalifikacji, które pozwolą na przejęcie władzy rodzicielskiej, ojczym powinien otrzymać opinię kwalifikacyjną, a także świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny (chyba że warunek ten z określonych przyczyn nie musi być spełniony).
Do obowiązków przysposabiającego, który planuje adopcję, należy również uzyskanie zgody małżonka. Jej wyrażenie jest tożsame ze wskazaniem przed sądem opiekuńczym osoby przysposabiającego. Chcąc przysposobić dziecko małżonka, nie można również pominąć otrzymania zgody przysposabianego, jeśli ukończył on 13. rok życia i jest w pełni świadomy istoty adopcji. Jeżeli jednak osoba małoletnia nie pojmuje jeszcze znaczenia przysposobienia, wówczas sąd opiekuńczy powinien wysłuchać przysposabianego. Z kolei w sytuacjach, gdy władza rodzicielska skupiona jest w rękach biologicznych rodziców, konieczne jest dostarczenie ich pisemnej zgody na przysposobienie.
Aby przysposobić dziecko żony, należy dopełnić szeregu innych formalności. Trzeba dostarczyć m.in. swój życiorys, zaświadczenie lekarskie stwierdzające, że stan zdrowia rodzica adopcyjnego umożliwia mu sprawowanie opieki nad osobą małoletnią, a także zaświadczenie o niekaralności. Wśród niezbędnych dokumentów znajdują się również akty stanu cywilnego i ewentualne zaświadczenie o rozwodzie w sytuacji osób, które weszły wcześniej w związek małżeński. Istotne są również wszelkie dokumenty, informujące o sytuacji finansowej osoby kierującej wniosek o przysposobienie dziecka – zaświadczenie o zatrudnieniu, zeznania podatkowe itd.
Nie jest powiedziane dokładnie, ile czasu zajmuje cały proces przysposobienia dziecka. Wiadomo jednak, że procedura adopcyjna zakończy się szybciej, jeśli jest ona przeprowadzana za wskazaniem. Oznacza to, że biologiczni rodzice odbierają sami sobie władzę rodzicielską, wskazując konkretną osobę lub parę, której chcą powierzyć opiekę nad swoim dzieckiem. Innymi słowy – to rodzice decydują, kto ma zaadoptować ich dziecko, zamiast pozostawiać tę decyzję do podjęcia przez sąd lub agencję adopcyjną.
Przeczytaj również: Renta rodzinna dla dziecka – ile wynosi renta po ojcu lub matce?
Aby dowiedzieć się, w jaki sposób dziecko przysposobione może dziedziczyć, należy odnieść się do przepisów zawartych w Kodeksie cywilnym. Szczegóły na ten temat określają Art. 936 i 937 wspomnianego kodeksu. Co dokładnie można wyczytać z treści tych przepisów?
Art. 936. [Dziedziczenie w przypadku przysposobienia pełnego]
§ 1. Przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych tak, jakby był dzieckiem przysposabiającego, a przysposabiający i jego krewni dziedziczą po przysposobionym tak, jakby przysposabiający był rodzicem przysposobionego.
§ 2. Przysposobiony nie dziedziczy po swoich wstępnych naturalnych i ich krewnych, a osoby te nie dziedziczą po nim.
§ 3. W wypadku gdy jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka, przepisu § 2 nie stosuje się względem tego małżonka i jego krewnych, a jeżeli takie przysposobienie nastąpiło po śmierci drugiego z rodziców przysposobionego, także względem krewnych zmarłego, których prawa i obowiązki wynikające z pokrewieństwa zostały w orzeczeniu o przysposobieniu utrzymane.
Wynika więc z tego, że dziecko przysposobione dziedziczy po przysposabiającym i jego krewnych na równi z dziećmi biologicznymi przysposabiającego. Istotny jest także aspekt braku dziedziczenia po biologicznej rodzinie. Jeśli pełne przysposobienie dziecka partnerki nastąpiło po śmierci jednego z rodziców dziecka, prawa i obowiązki krewnych zmarłego, które zostały utrzymane w orzeczeniu o przysposobieniu, pozostają w mocy.
Art. 937. [Dziedziczenie w przypadku przysposobienia niepełnego]
Jeżeli skutki przysposobienia polegają wyłącznie na powstaniu stosunku między przysposabiającym a przysposobionym, stosuje się przepisy poniższe:
1) przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a zstępni przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach co dalsi zstępni spadkodawcy;
2) przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych;
3) rodzice przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiający; poza tym przysposobienie nie narusza powołania do dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa.
Wynika z tego, że niepełne przysposobienie dziecka przez ojczyma równa się dziedziczeniu po przysposabiającym na równi z jego biologicznymi dziećmi. Ponadto – przysposobiony i jego zstępni nie mają prawa do dziedziczenia po krewnych przysposabiającego, i odwrotnie. Należy przy tym pamiętać, że przysposobienie dziecka przez ojczyma w sposób niepełny oznacza również wykluczenie biologicznych rodziców z kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia.
Jak już zostało wcześniej wspomniane, przysposobienie dziecka przez ojczyma w formie pełnej powoduje ustanie dotychczasowych praw i obowiązków przysposobionego, które są związane z pokrewieństwem wobec jego krewnych. Dotyczy to również odwrotnej sytuacji, gdy krewni tracą swoje zobowiązania, wynikające ze stopnia pokrewieństwa, wobec przysposobionego. Oznacza to, że pełne przysposobienie dziecka żony jest równoznaczne z ustaniem obowiązku alimentacyjnego.
Inaczej dzieje się natomiast w sytuacji, gdy zachodzi niepełne przysposobienie dziecka partnerki. W takim przypadku osoba małoletnia zyskuje nowych opiekunów prawnych, co jednak nie zrywa całkowicie więzi z biologicznymi rodzicami. Nie zmienia to jednak faktu, że w kontekście przejęcia opieki nad dzieckiem i związanych z nią prawami oraz obowiązkami, przysposobienie dziecka związane jest z przejęciem na siebie obowiązku alimentacyjnego.
Dowiedz się również, jak sformułować wniosek o podwyższenie alimentów, a także, na czym polega obniżenie alimentów w ujęciu polskiego prawa.
