Zawarcie małżeństwa to nie tylko sytuacja, w której dwoje ludzi chce zawrzeć związek małżeński. Prawnie zawarcie małżeństwa to formalny akt, w wyniku którego dwie osoby uzyskują status małżonków według przepisów prawa. Prawo określa również przeszkody małżeńskie, czyli sytuacje, w których zawarcie związku małżeńskiego nie jest możliwe. Z tego artykułu dowiesz się, w jakich sytuacjach przeszkody małżeńskie uniemożliwiają związek małżeński.
W polskim porządku prawnym, kwestie związane z formalnościami zawierania małżeństwa zostały określone w pierwszej sekcji ustawy zwaną Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym. Istotne jest, aby małżeństwo mogło być zawarte jedynie wtedy, gdy nie istnieją żadne przeszkody małżeńskie, czyli żadne materialne okoliczności lub osobiste cechy, które by blokowały jego zawarcie. W przypadku, gdy małżeństwo zostało zawarte pomimo istnienia takich przeszkód, możliwe jest ubieganie się o unieważnienie małżeństwa na tej podstawie.
Kolejną barierą dla zawarcia małżeństwa stanowi bliskie pokrewieństwo, w pierwszym stopniu linii prostej oraz fakt bycia rodzeństwem lub powinowactwa w linii prostej. Niemniej jednak istotne jest zaznaczyć, że sąd może w szczególnych okolicznościach udzielić zgody na zawarcie małżeństwa między osobami będącymi w relacji powinowactwa.
Osoba uprawniona do złożenia wniosku o unieważnienie małżeństwa z powodu istnienia pokrewieństwa lub powinowactwa między małżonkami obejmuje nie tylko jednego z małżonków oraz prokuratora, lecz także każdego, kto posiada uzasadniony interes prawny w tej sprawie.
W ramach polskiego prawa małżeńskiego istnieje fundamentalna zasada monogamii, która oznacza utrzymywanie związku małżeńskiego wyłącznie z jedną osobą w tym samym czasie. Dlatego legislator wprowadził zakaz zawierania małżeństw przez jednostki, które już są związane związkami małżeńskimi.
W odróżnieniu od innych przeszkód zawarcia małżeństwa, odwołanie się do nieważności małżeństwa ze względu na pozostawanie jednego z małżonków w poprzednim związku małżeńskim może być inicjowane przez osoby inne niż małżonkowie i prokurator, na przykład osoby posiadające realny interes prawny, takie jak potomstwo z każdego z małżeństw osoby popełniającej bigamię.
Warto podkreślić, że niemożliwe jest unieważnienie małżeństwa na podstawie tej przeszkody, w przypadku gdy poprzedni związek małżeński został zakończony lub unieważniony. Jest to prawidłowe z zastrzeżeniem, że zakończenie tego poprzedniego małżeństwa nie wynikło ze zgonu osoby popełniającej bigamię.
Dowiedz się, jak wygląda Podział majątku i dziedziczenie w konkubinacie: https://adwokatspiewak.pl/podzial-majatku-w-konkubinacie/.
Zawarcie małżeństwa nie jest możliwe dla osób, które nie osiągnęły osiemnastego roku życia. Niemniej jednak ustawodawca wprowadził pewien wyjątek od tej zasady. W sytuacji, gdy kobieta ukończyła szesnaście lat, sąd opiekuńczy, mając ważne powody (takie jak oczekiwanie dziecka przez kobietę) oraz w obliczu okoliczności wskazujących na korzyść dla przyszłej rodziny, może zezwolić na zawarcie małżeństwa przez tę konkretną kobietę. W wyniku takiego małżeństwa kobieta zyska pełną zdolność do wykonywania czynności prawnych, a ta zdolność nie zostanie utracona po rozwiązaniu związku małżeńskiego.
Warto podkreślić, że w przypadku, gdy małżeństwo zostało zawarte przez mężczyznę, który nie osiągnął osiemnastego roku życia, oraz kobietę, która nie osiągnęła szesnastego roku życia, lub gdy zawarcie związku małżeńskiego przez kobietę bez zgody sądu miało miejsce po osiągnięciu szesnastego roku życia, ale przed osiągnięciem osiemnastego roku życia, każdy z małżonków oraz prokurator może zażądać unieważnienia tego małżeństwa. Jednakże warto zaznaczyć, że jeśli jeden z małżonków osiągnie właściwy wiek przed wniesieniem takiego żądania, nie można unieważnić małżeństwa na podstawie przeszkody wieku. Warto również pamiętać, co Kodeks rodzinny i opiekuńczy mówi o sytuacji, jeśli w trakcie trwania małżeństwa zawartego mimo niewystarczającego wieku, kobieta zaszła w ciążę, jej małżonek nie będzie mógł żądać unieważnienia małżeństwa z powołaniem się na tę przeszkodę.
Absolutnie wykluczona jest możliwość zawarcia małżeństwa przez osobę całkowicie pozbawioną zdolności do czynności prawnych. To ograniczenie dotyczy jedynie tych osób, które w momencie wstępowania w związek małżeński znajdują się w stanie całkowitej ubezwłasnowolnienia. Osoby częściowo pozbawione zdolności prawnych nie podlegają temu zakazowi.
Każdy z małżonków oraz prokurator może wystąpić z wnioskiem o unieważnienie małżeństwa z powodu osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej. Małżonek będący w stanie całkowitej ubezwłasnowolnienia może działać w tej sprawie samodzielnie lub za pośrednictwem opiekuna prawnego.
Warto zaznaczyć, że jeśli małżeństwo zostało zawarte przez osobę całkowicie ubezwłasnowolnioną, a w trakcie trwania związku małżeńskiego następuje zniesienie jej całkowitego pozbawienia zdolności prawnych, nie ma możliwości unieważnienia małżeństwa na podstawie tej przeszkody.
W związek małżeński nie może wstąpić osoba dotknięta niedorozwojem umysłowym lub chorobą psychiczną. W przypadku, gdy stan umysłu lub zdrowia takiej osoby nie zagraża małżeństwu, jak również zdrowiu przyszłego potomstwa oraz gdy osoba ta nie jest całkowicie ubezwłasnowolniona, sąd może zezwolić na zawarcie małżeństwa przez tę osobę.
Z pozwem o unieważnienie małżeństwa zawartego pomimo istnienia tej przeszkody może wystąpić każdy z małżonków oraz prokurator w każdym momencie. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest ustanie choroby psychicznej. Po jej ustaniu unieważnienie małżeństwa z powołaniem się na tę przeszkodę jest niemożliwe.
Nie mogą wstąpić w związek małżeński przysposabiający i przysposobiony, gdyż zgodnie z prawem przysposobionego traktuje się jako dziecko przysposabiającego. Nie ma przy tym znaczenia czy przysposobienie jest pełne, czy niepełne.
Unieważnienia małżeństwa z powodu łączącego małżonków stosunku przysposobienia może żądać każdy z nich oraz prokurator. Jeżeli stosunek przysposobienia ustał w trakcie trwania małżeństwa, nie można unieważnić małżeństwa z powołaniem się na tę przeszkodę.
Powyższe przeszkody, to nie jedyne, jakie można napotkać, decydując się na zawarcie małżeństwa. Dla osób, które chcą wziąć ślub kościelny, obowiązują również przeszkody z prawa kanonicznego. Poniżej wymieniamy przeszkody małżeńskie wynikające z prawa kościelnego:
W katolicyzmie istnieją przeszkody małżeńskie o charakterze względnym. Co to dokładnie oznacza? Przeszkody małżeńskie względne dotyczą sytuacji, w których zawarcie sakramentu małżeństwa pomiędzy dwiema konkretnymi osobami jest niemożliwe. To znaczy, że w zasadzie te osoby mogą wziąć ślub, jednakże nie z sobą nawzajem, lecz jedynie z innym mężczyzną lub kobietą.
Małżeńskie przeszkody bezwzględne oznaczają, że osoba dotknięta taką przeszkodą nie ma możliwości wzięcia ślubu z żadnym mężczyzną ani żadną kobietą. Innymi słowy, w danym momencie sakrament małżeństwa jest dla niej całkowicie niemożliwy. Przykładem może być trwający nadal ważny związek małżeński. Ponadto stałe bycie kapłanem, zakonnikiem lub siostrą zakonną stanowi również bezwzględną przeszkodę kanoniczną uniemożliwiającą zawarcie małżeństwa.
Sprawdź też, jak złożyć pozew o rozwód.
