W momencie zawarcia małżeństwa mamy do czynienia ze wspólnością majątkową. Właśnie z tego powodu, gdy dochodzi do rozwodu, może pojawiać się pytanie: co z mieszkaniem po rozwodzie? Przeważnie posiadanie własnego lokum jest istotnym elementem majątku wspólnego, stąd warto wiedzieć, w jaki sposób przebiega podział mieszkania po rozwodzie.
W poniższym artykule zostaną rozwiane wątpliwości, czy zapewnienie mieszkania po rozwodzie jest konieczne, a także jakie mogą być sposoby podziału mieszkania.
Podział majątku po rozwodzie, w tym mieszkania, jest kluczowym aspektem, który dotyczy byłych małżonków. W przypadku zapadnięcia wyroku rozwodowego ustawowa wspólność majątkowa przestaje istnieć. Jednocześnie małżonkowie stają się współwłaścicielami mieszkania w częściach ułamkowych. Orzeczenie rozwodu nie oznacza natomiast, że automatycznie jedna ze stron zobowiązana jest do natychmiastowej wyprowadzki. O możliwości wspólnego mieszkania mówi Art. 58 § 2. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
§ 2. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.
Warto jednak podkreślić, że zapewnienie mieszkania po rozwodzie tak, aby żyły w nim obie strony, jest tymczasowym rozwiązaniem. W praktyce sąd musi zebrać niezbędne informacje dotyczące wspólnego zamieszkania, aby w dalszej kolejności mógł on zadecydować, jakie pomieszczenia zostaną przyznane do wyłącznego korzystania przez obojga małżonków. Mimo że rozstrzygnięcie sądu ma charakter obligatoryjny, w niektórych przypadkach można odstąpić od tej reguły. Dotyczy to sytuacji, w których:
jeden z małżonków (lub oboje) opuścił mieszkanie bez zamiaru powrotu do niego,
małżonkowie podejmą wspólną decyzję o nieorzekaniu o sposobie korzystania z mieszkania.
Jak wynika z treści Art. 58 § 2. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, polskie prawo przewiduje możliwość eksmitowania któregoś z małżonków. Zapewnienie mieszkania po rozwodzie nie będzie możliwe, jeśli jedna ze stron postępuje w sposób, utrudniający lub uniemożliwiający wspólne mieszkanie. Może się tak przydarzyć m.in. w wyniku nadużywania alkoholu, wywoływania awantur, czy stosowania przemocy wobec domowników. Właśnie z takich pobudek sąd może w toku postępowania rozwodowego nakazać eksmisję małżonka na żądanie drugiej strony.
Należy jednak podkreślić, że eksmisja z mieszkania nie zostanie przeprowadzona, jeśli lokal mieszkalny stanowi majątek osobisty małżonka, którego dotyczy nakaz eksmisji. Warto również pamiętać, że wyrzucenie z mieszkania po rozwodzie, gdy nie zalicza się ono do majątku wspólnego, staje się możliwe gdy lokal mieszkalny zajmowany jest przez małżonków na podstawie użyczenia lub umowy najmu. Oprócz tego do eksmisji dochodzi, gdy mówimy o mieszkaniu spółdzielczym, które przysługuje obojgu małżonkom, a także w sytuacji, gdy są oni współwłaścicielami.
W przypadku zajmowanego mieszkania, które stanowi majątek wspólny obojga małżonków, istnieją trzy możliwości podziału nieruchomości:
fizyczny podział mieszkania po rozwodzie, aby stworzyć w ten sposób dwie samodzielne części,
przyznanie mieszkania jednemu małżonkowi i jednoczesne zobowiązanie go do spłaty drugiego małżonka,
sprzedaż mieszkania i podział majątku uzyskanego w wyniku sprzedaży.
Sąd orzeka o podziale mieszkania po rozwodzie niezależnie od tego, czy do przeprowadzenia procedury doszło z winy jednego małżonka, czy też nie. Niżej omówiono każdy ze sposobów podziału nieruchomości.
Sprawdź: Jak złożyć pozew o rozwód?
Taką możliwość przewiduje się w sytuacjach, gdy rozwiedzeni małżonkowie dysponują na tyle dużą przestrzenią do podziału, aby wydzielić dwie niezależne części mieszkania, pozostawiając udział w części wspólnej. Fizyczny podział nieruchomości to najprzystępniejsze rozwiązanie, jednak jego przeprowadzenie może być utrudnione np. na skutek konfliktu występującego między obiema stronami. W takiej sytuacji dobrze będzie dążyć do sprzedaży swojej części mieszkania po zakończeniu postępowania rozwodowego – o ile sąd lub strona przeciwna nie zgłoszą rezygnacji z fizycznego podziału majątku.
Przeczytaj także, na czym polega ustanowienie rozdzielności majątkowej.
Jeśli nie może dojść do fizycznego podziału mieszkania, wówczas istnieje opcja przyznania przez sąd nieruchomości wyłącznie jednemu z małżonków (z obowiązkiem spłaty drugiego). Decydując o tym, komu przypadnie mieszkanie po rozwodzie, sąd musi uwzględnić kilka kluczowych aspektów. Przede wszystkim konieczne jest ustalenie, komu przysługiwać będzie opieka nad małoletnimi dziećmi, jako że instytucja zawsze będzie kierowała się ich dobrem. Do zadań sądu należy również wskazanie, która ze stron dysponuje wystarczającymi finansami, aby spłacić udział współmałżonka.
Decydując o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania, pod uwagę sąd może wziąć także aktualny stan zachowania nieruchomości, a także to, jaka jest wielkość udziałów małżonków w majątku wspólnym, lub ile wynoszą nakłady poniesione na nieruchomość z osobistych majątków stron. W trakcie podejmowania decyzji nie można również pominąć tego, czy małżonkowie mają możliwość zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe w inny sposób, niż dotychczas.
Jeśli fizyczny podział wspólnego mieszkania nie może zostać przeprowadzony, podobnie jak przyznanie mieszkania po rozwodzie jednej ze stron, wówczas można skorzystać z jeszcze jednego rozwiązania. Istnieje możliwość sprzedaży licytacyjnej mieszkania przez sąd w taki sposób, aby podzielić otrzymane w wyniku transakcji środki między małżonków proporcjonalnie do ich udziałów w majątku wspólnym. W takim przypadku warto jednak dokładnie przeanalizować, czy będzie to korzystne – jeśli nie, warto rozważyć złożenie wniosku o zawieszenie postępowania działowego i sprzedaż mieszkania we własnym zakresie.
W przypadku dziedziczenia mieszkania stanowi ono majątek osobisty małżonka, na którego zostało przepisane. To samo tyczy się sytuacji, w której nieruchomość została darowana w ramach prezentu np. od rodziców. O ile darczyńca nie postanowił inaczej, mieszkanie po rozwodzie nadal będzie stanowiło majątek osobisty osoby, która je otrzymała. Co warto jednak zaznaczyć – jeśli przedmiotem spadku lub umowy darowizny były pieniądze, za które jeden z małżonków kupił mieszkanie, gdy dojdzie do rozpadu małżeństwa, będzie ono zaliczało się do majątku osobistego tego, kto odziedziczył lub otrzymał środki na zakup nieruchomości.
Należy również podkreślić, że przeprowadzenie procedury rozwodowej nie oznacza, że wspólnie zaciągnięty kredyt ustanie. Jeśli obie strony zdecydują się nie spłacać należności, wówczas sąd może domagać się od nich roszczeń. Taka sytuacja nie tylko pozostawia ślad w historii kredytowej, ale również może przyczyniać się do trudności z otrzymaniem kredytu na mieszkanie w przyszłości. Dlatego ważne jest, aby jeszcze przed rozwodem małżonkowie doszli w tej kwestii między sobą do porozumienia.
Mając wspólne mieszkanie po rozwodzie, na które zaciągnięto kredyt, najłatwiej będzie je sprzedać i spłacić należność z pozyskanych w ten sposób środków. Jeśli natomiast jedna ze stron planuje dalej zostać w mieszkaniu, wtedy może ona przejąć na siebie obowiązek spłaty nieruchomości. Oznacza to jednak konieczność wystąpienia do banku z wnioskiem o aneks, a także posiadania zdolności kredytowej.
Dowiedz się również, w jakich przypadkach możliwe jest zniesienie współwłasności nieruchomości.
