Są sytuacje, w których osoba chora psychicznie nie wyraża zgody na to, aby zostać przyjętą do szpitala. Jednak ze względu na stan zdrowia, który w skrajnych przypadkach może zagrażać jej życiu, istnieje możliwość wszczęcie postępowania o przymusowe leczenie psychiatryczne. W związku z tym nasuwa się podstawowe pytanie: kto może złożyć wniosek o przymusowe leczenie psychiatryczne i jak go uzasadnić?
O wszelkich aspektach proceduralnych przyjęcia do szpitala psychiatrycznego bez zgody pacjenta przeczytasz w naszym artykule blogowym. Zachęcamy do zapoznania się z dalszą jego treścią.
Zgodnie z treścią Art. 22 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, przyjęcie pacjenta do szpitala psychiatrycznego wymaga wyrażenia zgody na piśmie. Ma on prawnie zagwarantowaną zasadę dobrowolności, która wyraźnie wskazuje, że osoba chora psychicznie może samodzielnie decydować o swoim zdrowiu. Zdarza się jednak, że osoby borykające się z problemami psychicznymi, nie chcą zdecydować się na leczenie w szpitalu psychiatrycznym. W takiej sytuacji dopuszcza się interwencję osób z zewnątrz. Aby tak się stało, muszą natomiast wystąpić określone przesłanki. Kwestia ta została omówiona w Art. 23 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego:
Art. 23. [Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody pacjenta]
1. Osoba chora psychicznie może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez zgody wymaganej w art. 22 tylko wtedy, gdy jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób.
Ponadto o okolicznościach skierowania chorego na przymusowe leczenie psychiatryczne mówi Art. 24 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego:
Art. 24. [Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody pacjenta w przypadku bezpośredniego zagrożenia zdrowiu lub życiu]
1. Osoba, której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych zagraża bezpośrednio swojemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, a zachodzą wątpliwości, czy jest ona chora psychicznie, może być przyjęta bez zgody wymaganej w art. 22 do szpitala w celu wyjaśnienia tych wątpliwości.
Podstawą przyjęcia do szpitala psychiatrycznego bez wyrażenia zgody pacjenta, mogą być również sytuacje, w których chory grozi popełnieniem samobójstwa lub atakiem na inne osoby w taki sposób, że pojawia się uzasadnione obawa spełnienia gróźb w przyszłości.
W celu rozpoczęcia postępowania o umiejscowieniu chorej psychicznie osoby w zakładzie psychiatrycznym bez jej zgody należy złożyć wniosek do sądu opiekuńczego, a więc sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania pacjenta. Sąd opiekuńczy decyduje o skierowaniu pacjenta na przymusowe leczenie psychiatryczne jeśli nieprzyjęcie do placówki spowoduje znaczne pogorszenie się stanu jego zdrowia. Inna przesłanka osadzenia jednostki w szpitalu psychiatrycznym polega na wskazaniu, że nie jest ona zdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych.
Zadaniem sądu opiekuńczego jest dokonanie wnikliwej analizy stanu zdrowia chorego, uwzględniając przy tym indywidualny charakter danej sprawy. Kluczowe dla wydania ostatecznej decyzji jest uzyskanie opinii biegłego lekarza psychiatry, który na podstawie badania pomoże stwierdzić, czy istnieją realne przesłanki do przymusowego leczenia. Należy przy tym pamiętać, że muszą zaistnieć podstawy, aby sądzić, że udzielona pomoc w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę stanu zdrowia pacjenta.
Przeczytaj również: Odszkodowanie z ZUS za udar mózgu – jak się o nie ubiegać?
Istnieje możliwość przyjęcia do szpitala psychiatrycznego w nagłej sytuacji, gdy do umiejscowienia chorego w zakładzie psychiatrycznym dochodzi bez wyrażenia zgody sądu opiekuńczego. W wyniku takich okoliczności lekarz przyjmujący powinien zasięgnąć opinii innego specjalisty – najlepiej lekarza psychiatrii lub pisemnej opinii psychologa. Dopiero w dalszej kolejności kierownik szpitala psychiatrycznego powinien zawiadomić sąd opiekuńczy właściwy dla siedziby szpitala, w którym została osadzona jednostka w celu uzyskania zgody sądu na dalszy pobyt chorego w placówce.
Przyjęcie do szpitala powinno być potwierdzone w ciągu 48 godzin przez lekarza kierującego oddziałem (ordynatora). Kierownik szpitala ma z kolei obowiązek zawiadomienia sądu opiekuńczego o tym fakcie w ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia. Co jeszcze istotne – każda z czynności, podejmowanych w związku z udzieleniem pomocy i przymusowym leczeniem w szpitalu psychiatrycznym, musi zostać w dokumentacji medycznej. O tym, czy przyjęta osoba została osadzona słusznie, sąd decyduje na rozprawie, która powinna odbyć się nie później niż w ciągu 14 dni od momentu otrzymania zawiadomienia.
Dowiedz się również, jak przebiega zastosowanie przymusu bezpośredniego.
Jak zostało już wcześniej wspomniane, decyzja o potrzebie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego w określonych przypadkach podejmowana jest wbrew woli osoby chorej psychicznie. Wniosek o przymusowe leczenie psychiatryczne bez zgody pacjenta można kierować z inicjatywy:
małżonka,
krewnego w linii prostej,
rodzeństwo,
przedstawiciela ustawowego lub osoby sprawującej nad chorym faktyczną opiekę.
Ponadto istnieje możliwość, aby do tego zadania uprawniono organ do spraw pomocy społecznej, ale tylko względem jednostki, która udziela oparcia społecznego na mocy przepisów innych ustaw.
Jak uzasadnić wniosek o przymusowe leczenie psychiatryczne? We wniosku należy wspomnieć, że osoba nie jest w stanie podjąć rozsądnych decyzji z powodu ciężkiej choroby psychicznej, która uniemożliwia jej zrozumienie konsekwencji swojego postępowania. Ponadto warto wspomnieć, że zachowanie jednostki stwarza zagrożenie dla niej samej lub innych, co wynika z nieleczonych, lub niewłaściwie leczonych problemów psychiatrycznych. W dodatku jeśli osoba cierpiąca na poważne zaburzenia psychiczne odmawia przyjęcia leczenia i w związku z tym istnieje duże ryzyko pogorszenia się jej stanu, może to być brane pod uwagę przy wniosku o przymusowe leczenie.
Czas przymusowego pobytu w szpitalu psychiatrycznym wyznacza określona data wyjścia, jednak istnieje także możliwość zobowiązania jednostki do bezterminowego pobytu na terenie placówki. Warto jednak zaznaczyć, że osoba sprawująca faktyczną opiekę nad chorym może najwcześniej po 30. dniach wnioskować o to, aby zakończyć przymusowe leczenie psychiatryczne – ile trwa z kolei sama obserwacja psychiatryczna pacjenta?
Choroba psychiczna jest na tyle złożoną kwestią, że trudno jest ustalić potrzebę leczenia na podstawie pojedynczego badania. Dlatego też wprowadzono specjalną procedurę przymusowej obserwacji, która pozwala stwierdzić, czy aby na pewno przyjęta jednostka jest upośledzona umysłowo lub cierpi na inne schorzenie psychiczne. W celu rozwiania tych lub podobnych wątpliwości osoba, która jest poddana badaniu psychiatrycznemu bez swojej zgody, może zostać przyjęta na okres nie dłuższy niż 10 dni.
Nakazanie wypisania pacjenta możliwe jest nie tylko ze strony osoby sprawującej pieczę nad chorym, krewnych w linii prostej, rodzeństwa, ustawowego małżonka, czy przedstawiciela ustawowego. Wniosek o wypis w dowolnej formie może złożyć także osoba przebywająca w szpitalu, przy czym prawo to przysługuje także ubezwłasnowolnionym. Żądanie wypisania chorej psychicznie jednostki należy odnotować w dokumentacji medycznej. W przypadku odmowy wypisania można w tej sprawie wystąpić do sądu opiekuńczego, w którego okręgu znajduje się szpital. Stosowny dokument należy złożyć w ciągu 7 dni od momentu powiadomienia osoby chorej o odmowie wypisania, a także terminie i trybie składania wniosku.
Przymusowe leczenie psychiatryczne to procedura uruchamiana m.in. w przypadku gdy, zachowanie osoby wskazuje na to, że może ona zagrażać bezpośrednio własnemu życiu, albo zdrowiu innych. Także w sytuacji, gdy chory psychicznie nie jest zdolny zaspokoić podstawowych potrzeb życiowych, konieczne jest skierowanie go do szpitala psychiatrycznego. Warto zapamiętać, że wniosek o przymusowe leczenie psychiatryczne mogą składać wyłącznie uprawnione do tego osoby, w określonych sytuacjach. Jeśli pacjent przyjmowany jest do szpitala w trybie nagłym, wówczas wydając decyzję o poddaniu go leczeniu, należy skorzystać np. z dodatkowej pomocy lekarza psychiatry lub opinii jednego z psychologów. Należy także zaznaczyć, że na czas przeprowadzanego badania przymusowego sąd ma obowiązek przydzielić jednostce radcę prawnego lub adwokata. Opcjonalnie można żądać wypisania chorego ze szpitala psychiatrycznego – na życzenie własne lub osób, które mają prawo decydować o stanie zdrowia psychicznego.
