Małżonkowie, którzy przechodzą przez kryzys, mogą w dalszym ciągu podejmować próby ratowania związku, pozostając w separacji. Jednak wiele par podejmuje decyzję o zakończeniu związku małżeńskiego, co w konsekwencji prowadzi do rozwodu. Oba te rozwiązania w świetle polskiego prawa są podobne w skutkach, a zarazem występują między nimi wyraźne różnice.
Czym jest separacja a rozwód? W jakich okolicznościach warto wybrać jedno z dwóch rozwiązań? W poniższym artykule znajdziesz odpowiedź na te i inne pytanie.
W przypadku separacji para nadal pozostaje małżeństwem, przy czym do jej zaistnienia rozkład pożycia musi mieć charakter zupełny. Wskazuje na to Art. 61 (1) § 1. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Art. 61(1) [Przesłanki orzeczenia separacji]
§ 1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.
Oznacza to więc, że muszą między nimi wygasnąć podstawowe więzi: emocjonalna, fizyczna i gospodarcza. W związku z tym między partnerami zanika miłości, wzajemny szacunek, akceptacja, a także zaufanie. Mówiąc o więzi fizycznej, chodzi z kolei nie tylko o brak współżycia, ale również szeroko pojętego kontaktu fizycznego czy gestów, które mogłyby wskazywać na łączące małżonków uczucie. Z kolei do ustania więzi gospodarczej dochodzi wtedy, gdy małżonkowie nie mieszkają wspólnie i tym samym nie zarządzają razem gospodarstwem domowym.
Nawet w sytuacji, gdy pomiędzy małżonkami wciąż istnieje jedna z wyżej wspomnianych więzi, ale brakuje pozostałych – wówczas również można powiedzieć, że nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Istnieje przy tym różnica między separacją faktyczną a sądową – w przypadku separacji faktycznej para prowadzi osobne życie, choć formalnie nie doszło do rozpadu małżeństwa. Z kolei separacja sądowa jest formalnym rozstaniem na mocy decyzji sądu, ale bez orzeczenia rozwodu.
Z kolei rozwód traktowany jest jako definitywny rozpad małżeństwa i może zostać orzeczony przez sąd, gdy nastąpi zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Oznacza to, że do rozwiązania małżeństwa dochodzi zarówno pod względem faktycznym, jak i w świetle prawa. Orzeczenie rozwodu jest nieodwracalne – inaczej niż w przypadku separacji, która może zostać odwołana, jeśli małżonkowie zdecydują się ponownie żyć ze sobą.
Tak jak w separacji, tak samo w przypadku rozwodu, mamy do czynienia z sądowym orzeczeniem – właściwy rzeczowo jest sąd okręgowy. W orzeczeniu separacji podobnie jak w orzeczeniu rozwodu, do zadań sądu należy ustalanie, które z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia. Pojęcie winy jest w przypadku separacji tak samo rozumiane jak w procedurze rozwodowej i dla obu rozwiązań przyjęte są identyczne kryteria, na podstawie których ustalana jest wina za rozpad małżeństwa. W sytuacji, gdy małżonkowie będą zgodni, aby nie orzekać o winie, sąd zaniecha wskazania winnego rozkładu pożycia zarówno w postępowaniu separacyjnym, jak i rozwodowym.
Orzeczenie separacji, tak i jak i rozwodu, niesie za sobą konieczność rozstrzygnięcia kwestii władzy rodzicielskiej, kontaktów rodziców z dzieckiem, a także obowiązku alimentacyjnego, a więc w jakiej wysokości małżonkowie będą ponosili koszty związane z utrzymaniem i wychowaniem dzieci. Jeżeli małżonkowie będący w separacji, zajmują wspólne mieszkanie, sąd orzeka o sposobie korzystania z nieruchomości. Tak jak w postępowaniu rozwodowym, sędzia decyduje o żądaniach dodatkowych na podstawie Art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Rozwód i separacja skutkują ustaniem majątku wspólnego, stąd w obu przypadkach dopuszcza się możliwość jego podziału pod warunkiem, że w ten sposób nie dojdzie do wydłużenia postępowania. Ponadto w procedurze rozwodowej i separacyjnej każdy z małżonków dysponuje oddzielnym majątkiem. Warto przy tym podkreślić, że ustanowienie rozdzielności majątkowej w przypadku separacji może obowiązywać także wtedy, gdy dojdzie do jej zniesienia i powrotu do wspólnego pożycia. Wystarczy, że małżonkowie pozostaną zgodni co do tego, że chcą utrzymać rozdzielność majątkową – wówczas sąd nie będzie odstępował od tej decyzji.
Ważne jest także, że zarówno w przypadku rozwodu, jak i separacji, małżonkowie nie mogą po sobie dziedziczyć, co wynika z przepisów zawartych w ustawie. Brak dziedziczenia ustawowego oznacza również, że małżonkowie nie mają prawa do zachowku. Dlatego też, aby upoważnić jedną ze stron do dziedziczenia po zmarłej osobie, konieczne jest sporządzenie testamentu.
Przeczytaj więcej o tym, jak przebiega ustalenie opieki nad dzieckiem.
Różnice w relacji rozwód a separacja, widać przede wszystkim w skutkach, jakie niosą za sobą obie te procedury. Rozwód oznacza całkowite zakończenie związku małżeńskiego, co należy rozumieć jako brak możliwości cofnięcia decyzji o zakończeniu małżeństwa. Tymczasem para, która pragnie zdecydować się na separację, może uznać powrót do wcześniejszego pożycia i w efekcie nie dochodzi do zerwania węzła małżeńskiego. Zniesienie separacji przywraca małżonków do stanu prawnego sprzed separacji w zakresie osobistych praw i obowiązków. Jednak w przypadku wspólności majątkowe, skutki separacji nie zanikają automatycznie – małżonkowie muszą w tej kwestii podjąć dodatkowe kroki, jeśli chcą powrócić do stanu sprzed separacji.
Ponadto para pozostająca w separacji wciąż jest zobowiązana do wzajemnej pomocy, jeżeli wskazują na to tzw. względy słuszności, które nakazują stosowanie rozsądnych i sprawiedliwych rozwiązań prawnych. Separacja nie zezwala na powrót do nazwiska noszonego przed ślubem, jako że formalnie związek wciąż trwa, a ponadto nie można zawrzeć nowego małżeństwa. W przypadku rozwodu po upływie 3. miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia sądu małżonek rozwiedziony może przywrócić dawne nazwisko.
Separacja a rozwód różnią się także w kwestii spełnienia obowiązku alimentacyjnego – jak zostało wcześniej wspomniane, w obu sytuacjach można zobowiązać drugą stronę do płacenia alimentów. Jednak w przypadku rozwodu, zobowiązanie to wygasa wtedy, gdy osoba obarczona zobowiązaniem, zawrze nowy związek małżeński. Z kolei w sytuacji, gdy obowiązek alimentacyjny spoczywa na stronie, która nie została uznana za winnego rozkładu pożycia, wówczas zobowiązanie wygasa po upływie 5. lat od wydania orzeczenia przez sąd.
W przypadku separacji sprawy wyglądają inaczej – wskazane przy rozwodzie przesłanki do ustania obowiązku płacenia alimentów nie wygasają. Bezterminowe świadczenie jest natomiast aktualizowane po spełnieniu przesłanek podobnych do tych obowiązujących przy rozwodzie, zgodnie z ogólnymi zasadami wynikającymi z Art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, co wynika z samej idei separacji mającej na celu uregulowanie sytuacji wciąż trwającego małżeństwa.
Pozostaje kwestia tego, co należy zrobić w sytuacji, gdy jedna osoba wnioskuje o rozwód, a druga dąży do separacji. W takich okolicznościach sąd stwierdzi istnienie warunków do tego, aby udzielić rozwodu. Jeśli okaże się, że takie orzeczenie sądu jest zasadne, wówczas nie możliwości uruchomienia procedury separacyjnej. Rozpatrując dany przypadek, sąd musi uwzględnić przede wszystkim przyczyny rozpadu małżeństwa, jak i sytuację dzieci, a także pozostałe kwestie związane ze sprawowaną nad nimi opieką i utrzymaniem.
Wraz z podjęciem decyzji o rozwodzie, należy wnieść opłatę w wysokości 600 zł od pozwu, przy czym sprawę rozwodową rozpatruje się w postępowaniu procesowym i kończy się ona wydaniem wyroku. Inaczej dzieje się wśród par, które podejmują się separacji – w tym przypadku można mówić o procesowym lub nieprocesowym postępowaniu, przy czym drugi wariant możliwy jest wyłącznie wtedy, gdy nastąpi zgodne żądanie małżonków we wniosku. Dla spraw prowadzonych w trybie nieprocesowym konieczne jest uiszczenie opłaty na kwotę 100 zł, z kolei w postępowaniu procesowym wymaga się wpłaty w takiej wysokości, jak w procedurze rozwodowej.
Decyzję o rozwodzie małżonkowie podejmują najczęściej wtedy, gdy nie widzą już szans na dalsze ratowanie związku i chcą przerwać łączących ich więzi na stałe. Z kolei na separację lepiej zdecydować się wtedy, gdy występujące kryzysy w związku są chwilowe i można zyskać czas oraz dodatkową przestrzeń na przemyślenie sytuacji. Rozwód będzie dobrym wyjściem dla osób, które nie czują już przywiązania emocjonalnego, gospodarczego, czy fizycznego, a dodatkowo chciałyby wejść w związek małżeński z inną osobą.
Należy także pamiętać, że zarówno rozwód, jak i separacja, mają za cel ustabilizowanie sytuacji między małżonkami. Ponadto oba te rozwiązania dają możliwość orzeczenia rozkładu pożycia z winy jednej strony na wniosek małżonków. Co więcej – niezależnie od wyboru, dokonanego przez małżonków, separacja i rozwód wymagają uzgodnienia wielu istotnych kwestii, które tyczą się nie tylko ich samych, ale również dzieci. Warto także mieć na uwadze, że orzeczenie separacji może ułatwić późniejsze udzielenie parze rozwodu, jeśli próba powrotu do siebie się nie powiedzie.
Przeczytaj także: Jak złożyć pozew o rozwód?
