Upadłość konsumencka jest redukcją lub umorzeniem zobowiązań osoby fizycznej, która nie prowadzi działalności gospodarczej. Upadłość konsumencka występuje w przypadku istnienia niezawinionej niewypłacalności. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest rozwiązaniem stosunkowo nowym. Ze względu na to cały czas powstają przepisy, które korygują pewne regulacje jej dotyczące.
Przepisy dotyczące upadłości konsumenckiej są stopniowo liberalizowane. Wiedza na temat upadłości konsumenckiej nie jest jednak powszechna. W marcu 2020 roku weszła w życie Ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 roku o zmianie ustawy — Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw. Ustawa ta wprowadziła liberalizację przesłanek, które dotyczą ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Upadłość konsumencka jest postępowaniem sądowym skierowanym do osób prywatnych, które nie prowadzą własnej działalności gospodarczej. Jeśli dłużnik należy do grona przedsiębiorców, niemożliwe jest skorzystanie z upadłości konsumenckiej.
Z upadłości mogą skorzystać wyłącznie konsumenci. Dla osób, które są przedsiębiorcami, ustawodawca przewidział inny tryb ogłoszenia upadłości. Przez pojęcie konsumentów rozumie się osoby, które nigdy nie prowadziły działalności gospodarczej lub zaprzestały wykonywania działalności, zanim złożyły wniosek o ogłoszenie upadłości. Warto zaznaczyć, że upadłość konsumencka może dotyczyć wyłącznie długów, które zaistniały przed jej ogłoszeniem. Po zmianach dotyczących upadłości konsumenckiej można z niej skorzystać nawet jeżeli długi powstały w sposób zawiniony. W takiej sytuacji jednak konsument zostanie potraktowany w inny sposób niż jeśli upadłość konsumencka jest efektem np. nagłej utraty pracy. Niewypłacalność konsumenta powstaje w sytuacji kiedy jego miesięczne wynagrodzenie jest zbyt małe, by pokryć zaistniałe długi. W postępowaniu upadłościowym wykazuje się, czy osoba zadłużona ma środki, by spłacić powstałe długi.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może zgłosić zarówno dłużnik, jak i wierzyciel. Upadłość konsumencka ma za zadanie częściowe umorzenie długów niewypłacalnego dłużnika przy jednoczesnym zaspokojeniu wierzycieli. Warunkiem ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest wykazanie, że dłużnik stał się niewypłacalny.
Upadłość konsumencka jest to zatem postępowanie sądowe dla tych konsumentów, którzy stali się niewypłacalni i nie są w stanie wykonać swoich zobowiązań pieniężnych. Celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie niewypłacalnego dłużnika poprzez umorzenie całości lub części jego długów, a także odzyskanie należności wierzycieli.
Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej dłużnik może uzyskać oddłużenie po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego. Do oddłużenia konieczne jest również realizowanie Planu Spłaty Wierzytelności. Plan ten ogłasza sąd. W planie ustala się czas trwania oraz miesięczną kwotę wpłat, których musi dokonać dłużnik. Przy ustalaniu Planu Spłaty Wierzytelności bierze się pod uwagę realne możliwości finansowe dłużnika. Dodatkowo w postanowieniu wskazuje się, jaka część zadłużenia zostanie umorzona jeśli dłużnik spłaci wszystkie zobowiązania w terminie. Jeśli sytuacja finansowa dłużnika nie pozwala na dokonanie spłat w ramach ustalonego planu, możliwe jest umorzenie zobowiązań bez ustalania owego planu spłat. W takiej sytuacji wierzyciel może złożyć zażalenie.
W przypadku ogłoszenia upadłości konsumenckiej dochodzi do całkowitej lub częściowej likwidacji majątku konsumenta. Uzyskane w ten sposób środki przeznacza się na spłacenie roszczeń wobec tych, którzy w odpowiednim terminie zgłosili wierzytelność. Ustalając plan spłat, bierze się pod uwagę między innymi to, czy na utrzymaniu dłużnika pozostają także inne osoby. Po należytym wykonaniu planu spłat, konsument zostaje oddłużony.
Jeśli zostanie ogłoszona upadłość konsumencka, dłużnik może uwolnić się od zobowiązań np. w sytuacji gdy przez pewien czas będzie oddawał swoje długi bez jednoczesnego zaciągania kolejnych zobowiązań.Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej konsument nie może swobodnie zasądzać własnym majątkiem, lecz majątek ten staje się „masą upadłości”, która zarządzana jest przez syndyka. Dłużnik nie może zatem np. swobodnie sprzedać mieszkania czy auta. Zadłużony musi wydać syndykowi cały swój majątek. W następnej kolejności przeprowadza się inwentaryzację masy upadłości, która zostaje przygotowana do sprzedaży.
Zadaniem syndyka jest zatem dokonanie spisu całego majątku, weryfikowanie roszczeń wierzycieli, spieniężenie majątku zadłużonego konsumenta oraz przekazanie uzyskanych funduszy wierzycielom. Jeśli dłużnik nie wskaże syndykowi całości swojego majątku, postępowanie zostaje umorzone, czego konsekwencją jest brak możliwości ubiegania się o oddłużenie w ciągu kolejnych 10 lat. Sprzedaży nie podlegają jednak przedmioty, które są niezbędne do codziennego funkcjonowania osoby zadłużonej. Po ogłoszeniu upadłości konsument nie może zawierać umów, z wyjątkiem drobnych umów, które dotyczą codziennych spraw.
Efektem ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest całkowite zwolnienie konsumenta z długów. By było to możliwe, konieczne jest wykazanie, że konsument działał zgodnie z prawem zarówno przed ogłoszeniem upadłości, jak i w toku postępowania. Postępowanie windykacyjne wszczyna się w sytuacji, gdy konsument faktycznie nie może spłacić należności względem swoich wierzycieli. Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej zobowiązania konsumenta stają się natychmiastowo płatne.
Decyzję o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej ogłasza sąd rejonowy. Wniosek w sprawie ogłoszenia upadłości gospodarczej musi złożyć dłużnik. Jedną z zalet znowelizowanej ustawy jest ułatwienie dostępu do upadłości konsumenckiej przez zlikwidowanie różnorodnych barier. Nowelizacja ta zlikwidowała bariery finansowe i prawne. Dzięki niej zmniejszono między innymi wysokość opłat sądowych. Inne zmiany wprowadzone przez nowelizację to między innymi uproszczona treść wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Dzięki ułatwieniom dotyczącym samego postępowania upadłościowego cały proces stał się bardziej przyjazny dla osób chcących z owej upadłości skorzystać.
Skutki zmian dotyczących upadłości konsumenckiej mają sprawić, że uporanie się z długami będzie znacznie prostsze. Nowelizacja prawa dotyczącego upadłości konsumenckiej przyczyniła się do wzrostu liczby wniosków. W 2014 roku zaistniały 32 takie przypadki, natomiast cztery lata później upadłość konsumencka została zasądzona w ponad 6 tysiącach przypadków!
Jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych w nowelizacji, jest fakt, że sąd na etapie ogłaszania upadłości konsumenckiej nie bada zawinienia związanego z doprowadzeniem do stanu niewypłacalności. Dodatkowo dłużnik może spłacać swoje długi w trzech różnych wariantach. W nowelizacji zmieniono również sam czas, na jaki można ustalić plan spłaty długu.
Wspomniane 3 warianty spłaty długu to wariant uproszczony, wariant zwykły, a także spłacanie długu przez zawarcie umowy z wierzycielami. Co więcej, nowelizacja ustawy wprowadziła zmiany, na mocy których umorzenie postępowania jest niemożliwe, jeśli łączyłoby się z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Należy pamiętać, że nie każdy podmiot ma możliwość złożenia wniosku dotyczącego ogłoszenia upadłości. Wniosku takiego nie mogą złożyć między innymi osoby prowadzące działalność gospodarczą, nawet jeśli jest to działalność niezarejestrowana, ale również spółki i jej wspólnicy, a także fundacje i stowarzyszenia. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie jest możliwe również przez małżeństwo łącznie, jednak mogą o nią wystąpić małżonkowie pojedynczo jeśli spełniają oni niezbędne kryteria. We wniosku należy zawrzeć informacje, czy istnieją okoliczności, które mogłyby doprowadzić do umorzenia postępowania o ogłoszeniu upadłości. Wszelkie sytuacje będące przyczyną niewypłacalności dłużnika, powinny zostać we wniosku wyraźnie zaznaczone i uzasadnione.
We wniosku należy zawrzeć informacje takie, jak oznaczenie konsumenta, wykaz majątku oraz spis wierzycieli. W spisie tym należy zawrzeć wysokość zadłużenia wobec nich. Niezbędne jest również wskazanie okoliczności, które uzasadniają złożenie wniosku. Okoliczności te muszą zostać dodatkowo uprawdopodobnione tak, by sąd nie miał wątpliwości, że rzeczywiście miały one miejsce. Dłużnik musi złożyć także oświadczenie, że nie zachodzą okoliczności, które mogłyby doprowadzić do umorzenia postępowania. Wskazane jest zatem załączenie wszelkich dokumentów stanowiących potwierdzenie zaistniałych faktów bądź powołanie świadków. We wniosku powinny zostać również uwzględnione okoliczności, które świadczą na niekorzyść osoby zadłużonej. Jeśli w toku postępowania wyjdą one na jaw, sytuacja ta może doprowadzić do powstania negatywnych konsekwencji.
Pierwszy krok podczas postępowania o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej to złożenie wniosku. W dalszej kolejności wniosek składa się do sądu, który bada go od strony formalnej. Po złożeniu wniosku istnieją 3 możliwości. Sąd może wniosek odrzucić, wezwać na rozprawę lub oddalić wniosek. Odrzucenie wniosku ma miejsce w sytuacji, gdy występują w nim braki bądź wniosek ten jest niedopuszczalny. Oddalenie wniosku ma natomiast miejsce jeśli zajdą przesłanki wymienione w następnym akapicie. Warto pamiętać, że od odrzucenia wniosku oraz jego oddalenia przysługuje zażalenie.
Jeśli sąd ogłosi upadłość, w dalszej kolejności wyznacza syndyka. Jego zadanie to ustalenie listy wierzytelności. Listę następnie zatwierdza sędzia-komisarz. W dalszej kolejności, jeśli dłużnik posiada majątek i jest w stanie wykonać plan spłaty, plan ten jest ustalany przez sąd. Konsument musi go wykonać, a po jego wykonaniu następuje oddłużenie.
W niektórych sytuacjach wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może zostać oddalony przez sąd. Dzieje się tak wtedy, gdy w ciągu 10 lat przed złożeniem wniosku prowadzono postępowanie upadłościowe wobec dłużnika i zostało ono umorzone. Wniosek może zostać oddalony również gdy dłużnik nie realizował planu spłat wierzytelności, lub wykonywał działania na szkodę swoich wierzycieli. Wniosek zostanie oddalony jeśli niewypłacalność konsumenta powstała na skutek rażącego niedbalstwa. Dodatkowo ogłoszenie upadłości nie jest możliwe jeśli dłużnik np. zatajał źródła przychodu. Inne sytuacje to podanie we wniosku nieprawdziwych lub niezupełnych danych. Niemożliwe będzie również kolejne postępowanie jeśli w ciągu 10 lat przed dniem złożenia wniosku, toczyło się już postępowanie upadłościowe, które zakończyło się oddłużeniem.
Należy pamiętać, że jeśli rozważają Państwo ogłoszenie upadłości konsumenckiej, może się okazać, że niezbędna będzie pomoc doświadczonego prawnika. Będzie on w stanie wytłumaczyć, czy ogłoszenie upadłości konsumenckiej będzie dla Państwa korzystne. Ze swojej strony jestem w stanie zapewnić Państwu obsługę prawną na najwyższym poziomie. Dzięki niej możliwe będzie uzyskanie przez Państwa oddłużenia.
