Obniżenie alimentów najczęściej może odbyć się przez drogę sądową, ale istnieją także inne możliwości. Czasami sytuacja ta następuje po zawarciu ugody przez obie strony. Jednak musi być to dobrowolna decyzja obojga rodziców, a taka sytuacja nie zachodzi często. Jak obniżyć alimenty? Co powinien zawierać pozew o obniżenie alimentów? Przydatne informacje znajdziesz w dalszej części artykułu.
Aby było możliwe obniżenie alimentów, konieczne jest, aby był już wydany wyrok ustalający ich wysokość. Jeśli sąd wyznaczył już wysokość świadczenia, poprzez złożenie pozwu można ubiegać się o obniżenie wysokości alimentów. Kiedy jest to możliwe? Warunkiem dającym szansę na obniżenie alimentów jest udowodnienie przed sądem, że nastąpiło pogorszenie sytuacji materialnej i możliwości zarobkowych osoby zobowiązanej do płacenia alimentów lub kiedy sytuacja materialna osoby otrzymującej świadczenie alimentacyjne się poprawiła.
W kodeksie rodzinnym i opiekuńczym znajdują się zapisy dotyczące świadczeń alimentacyjnych. Jest to m.in. Art. 135. [Zakres świadczeń alimentacyjnych]:
§ 1. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Natomiast odpowiednim przepisem uprawniającym do zmian obowiązku alimentacyjnego jest art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Art. 138. [Zmiana orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego]
W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.
Jak wskazuje Art. 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Art. 138. [Zmiana orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego]
W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.
Chodzi więc o zmiany stosunków w zakresie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego (zazwyczaj chodzi tu o dziecko) do świadczeń alimentacyjnych, jak również możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego (najczęściej rodzica). Do takich możliwości zarobkowych i majątkowych wlicza się nie tylko zarobki i dochody, które są w rzeczywistości uzyskiwane, ale także to, jakie dochody i zarobki mógłby i powinien pozyskiwać w przypadku należytej staranności i gospodarowania nimi, adekwatnie do swoich sił umysłowych i fizycznych. Sąd bierze pod uwagę dochody rzeczywiście uzyskiwane przez zobowiązanego, jak również te, które mógłby uzyskać przy przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki, czyli odpowiedzialnego zarządzania swoimi dochodami i majątkiem.
Jest to ważny aspekt – przyjmuje się, że możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej nie są równoznaczne z rzeczywistymi zarobkami. W niektórych sytuacjach zalicza się do nich także zarobki, które zobowiązany mógłby uzyskać, lecz nie osiąga ich z powodów, których nie można usprawiedliwić. Należy jednak pamiętać, że zmiana stosunków musi mieć charakter trwały lub istotny, aby została uznana za podstawę do obniżenia alimentów. Trzeba pamiętać również o tym, że ta zmiana stosunków powinna nastąpić już po uprawomocnieniu się wyroku zasądzającego alimenty.
Dowiedz się również, jak wygląda podwyższenie alimentów w praktyce.
Zmiana orzeczenia może oznaczać trzy różne sytuacje: podwyższenie, obniżenie alimentów lub uchylenie obowiązku alimentacyjnego. Do uchylenia obowiązku alimentacyjnego może dojść, kiedy uprawniony, czyli dziecko, uzyskuje zdolność do samodzielnego utrzymania się np. w wyniku podjęcia pracy. Co jednak ważne, taki obowiązek nie znika automatycznie, kiedy dziecko osiągnie pełnoletność. Zmianie ulega jedynie to, że świadczenia należy przekazywać do jego rąk.
Podwyższenie alimentów może zaistnieć, kiedy zwiększają się potrzeby dziecka uprawnionego do świadczeń lub kiedy możliwości zarobkowo-majątkowe ulegają pogorszeniu. Do obniżenia alimentów dochodzi, kiedy zmniejszają się potrzeby dziecka lub kiedy zmniejszają się możliwości zarobkowo-majątkowe rodzica zobowiązanego do świadczeń.
Każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie, jednak obniżenie alimentów możliwe jest w przypadku zaistnienia zbieżnych przyczyn. Szczególnie często dzieje się tak, kiedy:
Dodatkowo wniosek o obniżenie alimentów można kierować ze względu na długotrwałe leczenie rodzica w wyniku wypadku lub choroby, szczególnie jeśli wymusza to konieczność ponoszenia kosztów leczenia lub rehabilitacji. Podobnie dzieje się w przypadku utraty lub zmniejszenia źródeł dochodu zobowiązanego rodzica, w tym przejście na emeryturę. Są to więc przypadki zmniejszenia możliwości zarobkowych zobowiązanego.
Wysokość alimentów może być również uzależniona od osobistego zaangażowania rodzica w wychowanie dziecka. Jeżeli zobowiązany rodzic aktywnie uczestniczy w życiu dziecka, regularnie się z nim spotyka, spędza z nim czas, organizuje zajęcia dodatkowe, dba o edukację, zdrowie i rozwój, sąd może uwzględnić te osobiste starania przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych. Wzrost wkładu rodzica w wychowanie dziecka, np. poprzez częstsze kontakty, opiekę podczas choroby, organizowanie czasu wolnego czy pomoc w nauce, może stanowić podstawę do żądania obniżenia alimentów.
Sąd bierze pod uwagę, że część potrzeb dziecka jest zaspokajana w naturze – podczas pobytu u rodzica, który ponosi koszty wyżywienia, zakupu odzieży, rozrywek czy opieki medycznej. W takiej sytuacji wysokość alimentów może zostać dostosowana do rzeczywistych kosztów ponoszonych przez rodzica oraz do uzasadnionych potrzeb dziecka. Im większy jest udział rodzica w codziennym wychowaniu i utrzymaniu dziecka, tym większa szansa na skuteczne żądania obniżenia alimentów.
Aby pozew o obniżenie alimentów był poprawnie sporządzony, konieczne będzie umieszczenie w nim konkretnych informacji. Przede wszystkim, konieczne będzie dokładne opisanie sytuacji materialno-zarobkowej rodzica, czyli powodu, dla którego nastąpiło obniżenie możliwości rodzica do realizacji świadczeń alimentacyjnych lub informacja o poprawie sytuacji majątkowej uprawnionego (czyli dziecka).
Wniosek o obniżenie alimentów powinien też zawierać dokumenty, które zweryfikują np. zwolnienie z pracy, utratę płynności finansowej, zawieszenie działalności gospodarczej lub obniżenia zarobków. Przydatne będą też dokumenty, które udowodnią i pozwolą porównać sytuację zobowiązanego z czasu orzekania o obowiązku alimentacyjnym, a sytuacją teraźniejszą. Konieczne będzie wskazanie dotychczasowej wysokości alimentów oraz zaznaczenie, czy ten obowiązek alimentacyjny wynika z orzeczenia sądu, czy jest wynikiem umowy lub ugody zawartej z uprawnionym.
Przeczytaj także: Renta rodzinna dla dziecka – ile wynosi renta po ojcu lub matce?
W sprawie o obniżenie alimentów konieczne jest również określenie wartości przedmiotu sporu. Jest to różnica między kwotą alimentów zasądzoną uprzednio a żądaną obecnie, za okres 12 miesięcy.
Do pozwu o obniżenia alimentów należy też zamieścić informację o tym, czy strony podjęły wcześniej próbę mediacji lub innego rozwiązania sporu – bez udziału sądu. Jeśli takich prób nie podjęto, należy wyjaśnić przyczyny ich niepodjęcia. Razem z pozwem można załączyć wniosek o zabezpieczenie roszczenia na czas trwania postępowania, dzięki czemu sąd ma możliwość obniżenia alimentów już na czas trwania procesu. Składając pozew o obniżenie alimentów, można się też domagać ich obniżenia z datą wsteczną.
Pojawienie się kolejnego dziecka w rodzinie zobowiązanego do płacenia alimentów to istotna okoliczność, którą sąd bierze pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosku o obniżenie alimentów. Zgodnie z zasadami prawa rodzinnego, każde dziecko ma równe prawo do świadczeń alimentacyjnych, niezależnie od tego, z jakiego związku pochodzi. Oznacza to, że zobowiązany rodzic musi dzielić swoje możliwości finansowe pomiędzy wszystkie dzieci, a sąd nie może faworyzować żadnego z nich.
W przypadku narodzin kolejnego dziecka sąd analizuje, czy zobowiązany jest w stanie zapewnić wszystkim dzieciom odpowiedni poziom świadczeń alimentacyjnych, biorąc pod uwagę swoje aktualne możliwości zarobkowe i majątkowe. Może to prowadzić do zmniejszenia wysokości alimentów na rzecz dziecka z poprzedniego związku, jeśli usprawiedliwione potrzeby wszystkich dzieci nie mogą być zaspokojone w dotychczasowej wysokości. W praktyce sąd dąży do sprawiedliwego rozdzielenia świadczeń alimentacyjnych, uwzględniając sytuację materialną zobowiązanego oraz potrzeby każdego z dzieci.
W trakcie postępowania o obniżenie alimentów osoba uprawniona do świadczeń alimentacyjnych ma pełne prawo do przedstawienia swoich argumentów i dowodów. Może wykazać, że jej usprawiedliwione potrzeby nie uległy zmniejszeniu lub wręcz wzrosły, a także że sytuacja materialna zobowiązanego nie zmieniła się w sposób uzasadniający obniżenie alimentów. Druga strona może również przedstawić dowody na to, że zobowiązany nie dołożył należytej staranności w poszukiwaniu pracy lub poprawie swojej sytuacji finansowej.
Sąd rozpatruje wszystkie okoliczności sprawy, analizując zarówno sytuację majątkową i zarobkową zobowiązanego, jak i potrzeby osoby uprawnionej. Wydając wyrok, sąd dąży do zachowania równowagi między interesami obu stron, tak aby żądania obniżenia alimentów nie naruszały prawa osoby uprawnionej do zaspokojenia jej usprawiedliwionych potrzeb.
Wydanie wyroku o obniżeniu alimentów niesie za sobą konkretne skutki prawne i finansowe dla obu stron. Zobowiązany do płacenia alimentów od momentu uprawomocnienia się wyroku jest zobowiązany do uiszczania świadczeń alimentacyjnych w nowej, niższej wysokości. Może to poprawić jego sytuację materialną, zwłaszcza jeśli dotychczasowa kwota alimentów była zbyt dużym obciążeniem w stosunku do jego aktualnych możliwości zarobkowych.
Dla osoby uprawnionej do alimentów obniżenie alimentów może oznaczać konieczność dostosowania wydatków do niższych wpływów, co niekiedy wiąże się z ograniczeniem zaspokajania niektórych potrzeb. Sąd może również określić nowy termin płatności alimentów lub zmienić sposób ich przekazywania. Warto pamiętać, że obniżenie alimentów nie zwalnia zobowiązanego z obowiązku alimentacyjnego – nadal musi on regularnie płacić świadczenia alimentacyjne, tylko w zmniejszonej wysokości. W przypadku niewywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego, osoba uprawniona ma prawo dochodzić swoich roszczeń na drodze egzekucji komorniczej.
Zgodnie z Art. 13 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, od pisma pozywającego pobierana jest opłata. Jej wysokość zależy od wartości przedmiotu sporu.
Art. 13. [Opłata stała ustalana według wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia; opłata stosunkowa]
1. W sprawach o prawa majątkowe pobiera się od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej:
1) do 500 złotych – w kwocie 30 złotych;
2) ponad 500 złotych do 1500 złotych – w kwocie 100 złotych;
3) ponad 1500 złotych do 4000 złotych – w kwocie 200 złotych;
4) ponad 4000 złotych do 7500 złotych – w kwocie 400 złotych;
5) ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – w kwocie 500 złotych;
6) ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – w kwocie 750 złotych;
7) ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – w kwocie 1000 złotych.
2. W sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 złotych pobiera się od pisma opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 złotych.
Zobacz też artykuł o zmianie legislacyjnej, która umożliwiła łatwiejsze ściąganie alimentów.
