Konieczność zapłaty podatku przy otrzymaniu spadku lub darowizny jest czynnikiem, który często zniechęca do przekazywania majątku w ten właśnie sposób. Podatek ten jest dość wysoki i może osiągnąć nawet 20% wartości darowizny. Jak jednak wyglądają kwestie dotyczące spadków i darowizn, gdy jest to darowizna od rodziny?
Darowizna jest przekazaniem pewnej części swojego majątku drugiej osobie. Jest to umowa, która wymaga od darczyńcy bezpłatnego świadczenia na rzecz osoby obdarowanej. Osoba obdarowana wzbogaca się zatem kosztem darczyńcy. Świadczenie darczyńcy może polegać np. na przeniesieniu własności czy użytkowania wieczystego. Inne możliwości to także zwolnienie z długu lub przyjęcie długu. Darowizna zawsze wynika z własnej woli darczyńcy. Nie powstaje ona zatem na mocy obowiązku prawnego. Przedmiot darowizny to nie tylko prawa majątkowe, ale również prawa niemające wartości majątkowej. Dla stron umowy powinny one mieć jakąś wartość. Darowizny dokonuje się na osobę fizyczną. Nie ma możliwości dokonania darowizny np. na jednoosobową działalność gospodarczą. Obowiązek podatkowy powstaje w momencie przekazania darowizny osobie obdarowanej.
Na gruncie podatku od spadków i darowizn wyróżnia się 3 grupy podatkowe. W zależności od tego, do której grupy podatkowej należy obdarowany, przewiduje się różne kwoty wolne od podatku. Do pierwszej grupy podatkowej należą między innymi małżonek, wstępni, zstępni, rodzeństwo, pasierb, zięć, ojczym, macocha i teściowie. Kwota wolna od podatku w przypadku tej grupy wynosi 9637 zł. W drugiej grupie znajdują się m.in. zstępni rodzeństwa, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków. Dla tej grupy kwota wolna od podatku wynosi 7276 zł. Ostatnia, trzecia grupa, to inne osoby, a w jej przypadku kwota wolna od podatku to 4902 zł.
W ramach pierwszej grupy wyróżnia się również grupę 0, do której należą małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo, ojczym i macocha. Grupę 0 można całkowicie zwolnić z podatku. Jeżeli kwota darowizny jest niższa niż kwota wolna od podatku, nie wymaga się zgłoszenia do urzędu w celu jej udokumentowania. W innym przypadku należy darowiznę zgłosić i tylko w takiej sytuacji będzie ona zwolniona z podatku. Jeśli natomiast darowizna nie zostanie zgłoszona, podlega ona opodatkowaniu na zasadach ogólnych. W takiej sytuacji nawet darowizna w najbliższej rodzinie powoduje konieczność zapłaty podatku. Jeśli darowiznę otrzymała osoba z zerowej grupy podatkowej, ma ona pół roku na zgłoszenie darowizny.
Zdarzają się sytuacje, w których darowiznę opodatkowano podatkiem VAT. Dotyczy to sytuacji, kiedy to przedsiębiorca przekazuje w formie darowizny towary, od których miał prawo odliczyć VAT. Takie nieodpłatne przekazanie towarów w formie darowizny nazywa się ich dostawą. Każda dostawa towarów, nawet w najbliższej rodzinie, podlega opodatkowaniu VAT.
Rodzice osoby obdarowanej należą do 0 grupy podatkowej. Zwolnienie dotyczy sytuacji, gdy po przekroczeniu kwoty 9637 zł, fakt otrzymania darowizny zostanie zgłoszony do urzędu skarbowego. Grupę 0 wyróżniono w celu zwolnienia podatkowego. Osoby z grupy 0 należą również do grupy 1. Darowizna w grupie zerowej może być zwolniona z podatku, gdy spełnione zostaną 2 warunki.
Pierwszym z nich jest zgłoszenie otrzymania darowizny do urzędu skarbowego w ciągu pół roku. Drugi to natomiast udokumentowanie otrzymania pieniędzy w formie przekazu lub przelewu. Jeśli otrzymamy darowiznę od naszych rodziców, a jesteśmy w związku małżeńskim, darowizna ta wchodzi wyłącznie do naszego majątku. Nie staje się ona częścią wspólnego majątku z małżonkiem. Darowizna taka będzie zatem stanowić majątek osobisty. Aby zgłosić fakt otrzymania darowizny, należy w urzędzie skarbowym, który zgodny jest z miejscem zamieszkania, wypełnić formularz SD-3. Formularza takiego nie muszą jednak składać ci, którzy zawarli u notariusza umowę darowizny.
Wysokość kwoty podatku, jaką należy zapłacić z tytułu otrzymanej darowizny, jest zależna od wysokości, a także grupy, do której należy darczyńca. W przypadku grupy I jeżeli kwota nadwyżki wynosi do 10 278 zł, podatek jest równy 3%. Jeśli mieści się w przedziale 10 278 do 20 556, podatek wynosi 308 zł 30 gr i 5% nadwyżki ponad 10 278 zł. Jeżeli natomiast kwota nadwyżki wynosi ponad 20 556 zł, podatek wynosi 822 zł 20 gr i 7% nadwyżki ponad 20 556 zł.
Powinniśmy pamiętać jednak o tym, że jeżeli otrzymane darowizny pochodzą od tej samej osoby, sumujemy liczbę darowizn z ostatnich 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiła ostatnia darowizna. Podstawę opodatkowania stanowi suma tych wszystkich darowizn. W ten sposób sprawdzamy, czy nie doszło do przekroczenia kwoty 9673 zł. Oznacza to, że jeśli np. dostaniemy od rodziców komputer o wartości 3 tysięcy, a następnie, np. po roku, samochód o wartości 9 tysięcy, musimy zgłosić kwotę, która stanowi różnicę między sumą otrzymanych darowizn a kwotą wolną od podatku.
Jeżeli my sami dowiemy się o darowiźnie po upływie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, możemy uzyskać prawo do zwolnienia pod warunkiem zgłoszenia darowizny w czasie 6 miesięcy od uzyskania informacji o darowiźnie. Nie musimy jednak zgłaszać nabycia darowizny w sytuacji, gdy jej nabycie nastąpiło na podstawie umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego. Jeśli darowiznę przekazujemy właśnie za pośrednictwem notariusza, poinformowanie właściwego urzędu skarbowego jest jego obowiązkiem. W przypadku, gdy nie zrobiliśmy tego za jego pośrednictwem, to osoba obdarowana powinna poinformować urząd skarbowy, złożyć odpowiednie zeznanie, a także zapłacić podatek. Jeżeli natomiast nie zgłosimy darowizny w urzędzie skarbowym wbrew panującemu obowiązkowi, jest to traktowane tak, jak oszustwo.
Jeśli osoba obdarowana znajduje się w grupie 0, by uzyskać zupełne zwolnienie, powinna zgłosić nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych naczelnikowi urzędu skarbowego. Jeżeli w ramach darowizny od rodziny dana osoba uzyskała określoną kwotę pieniędzy, powinna posiadać dowód dokonania przez darczyńcę przelewu z rachunku bankowego lub przekazu pocztowego. Oznacza to, że przekazanie gotówki nie będzie zwolnione z podatku na wymienionych warunkach. Zwolnienie z podatku dla najbliższej rodziny nie ma ograniczeń. Oznacza to, że nie ma limitu kwotowego dla darowizny, która została zwolniona z podatku. Nie istnieją również warunki, które dotyczą dalszego zbycia przedmiotów otrzymanych w ramach darowizny. Przedmiot, który dana osoba otrzymała w ramach darowizny, można zatem natychmiastowo sprzedać. Osoba obdarowana nie traci przy tym zwolnienia z podatku.
