Obraza uczuć religijnych w świetle polskiego prawa

Obraza uczuć religijnych a prawo

Obraza uczuć religijnych to przestępstwo uregulowane w Kodeksie Karnym. Stypizowano je w rozdziale „Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania”. Poza regulacjami dotyczącymi obrazy uczuć religijnych znajdują się w nim również regulacje dotyczące dyskryminacji wyznaniowej. 

W poniższym artykule skupiamy się nie tylko na znaczeniu samego pojęcia, ale również wyjaśnieniu, jakie konsekwencje niesie za sobą obraza uczuć religijnych. 

Obraza uczuć religijnych – kiedy ma miejsce?

Przestępstwa związane z obrazą uczuć religijnych bardzo często budzą spore emocje. Obraza uczuć religijnych według ustawodawcy może mieć miejsce zarówno poprzez działanie, jak i zaniechanie. Znieważenie uczuć religijnych może mieć postać wypowiedzi słownych czy gestów. Często polega też na niszczeniu przedmiotów objętych kultem. Obrazą uczuć religijnych jest także tworzenie materiałów, które zawierają obraźliwe treści. Postępując w ten sposób, sprawca oddziałuje na uczucia innych osób. Nie muszą to być wyłącznie wyznawcy danej religii. O tym, co stanowi przedmiot czci, decyduje dana religia, a także stosunek i wierzenia jej wyznawców. Przedmiotem czci są zatem te rzeczy, które mają duże znaczenie w danej religii i objęte są kultem.

Zgodnie z Art. 196 Kodeksu Karnego:

„Kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Wciąż pojawiają sie jednak wątpliwości dotyczące tego, kiedy obraza uczuć religijnych ma miejsce, a także jakie działania mogą być tego przesłanką. Należy bowiem pamiętać, że to, co dla niektórych osób jest pewnego rodzaju manifestem, dla innych może stanowić obrazę uczuć religijnych

Obraza uczuć religijnych — charakter czynu i sankcje

Wokół przepisów dotyczących obrazy uczuć religijnych narosło wiele kontrowersji. Dotyczą one m.in. rozważań na temat tego, czy penalizacja obrazy uczuć religijnych nie stoi w sprzeczności z neutralnym światopoglądowo państwem. Wątpliwości dotyczą także tego, czy nie jest to ograniczanie wolności wypowiedzi, a także swobody artystycznej. Jednocześnie podkreśla się, że wolność myśli i wyznania jest jedną z podstawowych wolności człowieka. Wolność religijna jest zatem dobrem, którego naruszenie obarczono pewną sankcją karną.

Czyn zabroniony usankcjonowany w Art. 196. ma charakter powszechny. Może go zatem popełnić każdy, niezależnie od tego, jakiego jest wyznania i czy w ogóle jest osobą wierzącą. Problematyczne są jednak sytuacje dotyczące nietypowych wyznań, czy religii. W takim przypadku może się zdarzyć, że sprawca znieważenia nie będzie zdawał sobie sprawy, że takiego znieważenia dokonuje

Potrzebujesz porady prawnej?

Obraza uczuć religijnych w prawie

Debata na temat uczuć religijnych przeniosła się również na scenę polityczną. Pojawiły się pomysły nowelizacji Kodeksu Karnego, z którego zamierzano usunąć przepis dotyczący obrazy uczuć religijnych. Dodatkowo często ten rodzaj przestępstw jest nagłaśniany w różnego rodzaju mediach. Zdarza się, że jego sprawcami są osoby powszechnie znane, np. muzycy czy artyści. Liczba spraw dotyczących obrazy uczuć religijnych jest nieduża. Co więcej, w większości przypadków sprawy te kończą się na etapie postępowania przygotowawczego. Zgodnie z danymi Prokuratury Krajowej, co roku rozpatruje się blisko 100 spraw dotyczących obrazy uczuć religijnych. Co piąta z nich kończy się aktem oskarżenia i trafia do sądu. W większości przypadków sądy orzekają kary grzywny, jednak na przestrzeni ostatnich lat zdarzyły się również kary pozbawienia wolności, w tym kary bez warunkowego zawieszenia.

Warto zauważyć, że poza przytoczonymi przepisami z rozdziału „Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania” osoby, których uczucia religijne obrażono, mogą domagać się swoich praw również na podstawie art. 256. Artykuł ten zakazuje nawoływania do nienawiści na tle wyznaniowym. Część prawników uważa, że zapis dotyczący obrazy uczuć religijnych powinien chronić przede wszystkim mniejszości religijne, nie natomiast większość. Mniejszości są bowiem bardziej narażone na ataki. Dodatkowo trudniej jest im przetrwać. Według innych poglądów powinno natomiast chronić się wyznawców każdej religii, nie tylko tych, które stanowią w Polsce mniejszość.

Obraza uczuć religijnych – jakich spraw dotyczy?

Na temat obrazy uczuć religijnych rozstrzygał m.inEuropejski Trybunał Praw Człowieka. W wyrokach tych poruszano zagadnienia dotyczące wolności artystycznej. Jeden z wyroków dotyczył performerek z grupy Pussy Riot. W tym przypadku Trybunał stwierdził, że organy państwowe naruszyły prawo do wolności wypowiedzi. Sankcje za obrazę uczuć religijnych były zatem nieuzasadnione. Z drugiej jednak strony przywołać można wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2015 roku. Orzeknięto w nim, że karanie za obrazę uczuć religijnych jest zgodne z Konstytucją. Zgodnie z niektórymi wyrokami przestępstwa obrazy uczuć religijnych można dokonać w zamiarze ewentualnym. Co za tym idzie, karze podlegają nie tylko wypowiedzi, które bezpośrednio godzą w uczucia religijne innych osób. Daną osobę można ukarać również w przypadku, gdy godzi się ona, że jej zachowanie może doprowadzić do obrazy uczuć.

Znieważenie i zamiar

Analizując kwestie takie, jak obraza uczuć religijnych, należy wziąć pod uwagę, czym tak właściwie jest znieważenie. Nie jest to samo używanie wizerunków osób, które w danej kulturze obdarzane są czcią. Jest to takie ich przedstawianie, które ma na celu obrazę czy poniżenie. Obrazy uczuć religijnych można dokonać na różne sposoby. Pierwszym z nich może być publiczne znieważenie przedmiotu kultu religijnego lub miejsca kultu. Sam fakt obrazy uczuć religijnych innych osób nie jest wystarczający do stwierdzenia zaistnienia przestępstwa. Dodatkowo nie każda obraza uczuć religijnych stanowi przestępstwo. By do przestępstwa doszło, konieczne jest działanie umyślne. Sprawca danego czynu nie musi jednak działać z bezpośrednim zamiarem obrazy uczuć innych osób.

Możliwe jest znieważenie przedmiotu kultu religijnego bez wyrażenia takiego zamiaru. W takiej sytuacji ma się jednak świadomość, że dane działanie może przyczyniać się do obrazy uczuć innych osób. Sprawca czynu domyśla się zatem, że jego działanie może doprowadzić do takich konsekwencji. Obraza uczuć religijnych musi stanowić zniewagę. Oznacza to, że konieczne jest naruszenie czyjejś godności. Sąd ocenia nie tylko to, czy dana osoba poczuła się urażona pewnym działaniem, lecz również to, czy obiektywnie działanie takie mogło wywołać urażenie u osoby o przeciętnej wrażliwości. Na temat wolności religijnej wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny. Zgodnie z jego wyrokiem uczucia religijne podlegają ochronie prawnej. Są one bowiem związane z wolnością sumienia i wyznania, a wolności te stanowią wartość konstytucyjną. Obraza uczuć religijnych jest jednak występkiem, który zdarza się raczej sporadycznie.

Dowiedz się również, jak funkcjonuje prawo kanoniczne w polskim prawie.

Tryb ścigania i znamię

Czyn zabroniony jest ścigany w trybie publiczno-skargowym (przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego). Proponowano zmiany dotyczące zmiany trybu ścigania na prywatnoskargowy. Zmianę trybu uzasadnia się faktem, że osoba, której uczucia religijne obrażono, musi złożyć zawiadomienie o przestępstwie i samemu zainicjować ściganie. Zmiana trybu ścigania pozwoliłaby również na łatwiejsze dokonywanie oceny dotyczącej obrazy uczuć religijnych.

Znamieniem czynu ściganego na mocy Art. 196 jest jego publiczne wykonanie. Oznacza to, że dane zachowanie powinno zostać zauważone przez większą grupę osób lub jeśli zaistniała taka możliwość, by większość z nich zapoznała się z czynem sprawcy. Publiczne obrażenie uczuć religijnych ma miejsce również wtedy, kiedy zostało one najpierw poczynione niepublicznie, a następnie rozpowszechnione.

Mimo że obraza uczuć religijnych stanowi niewielki odsetek spraw prowadzonych w sądach, są to sprawy zazwyczaj bardzo szeroko komentowane. Dzieje się tak ze względu na fakt, że dotykają one kwestii bardzo delikatnych, które budzą zróżnicowane uczucia.

Powiązane Posty

Zostaw komentarz

Witryna jest chroniona przez reCAPTCHA i Google Politykę Prywatności oraz obowiązują Warunki Korzystania z Usługi.