Bezpodstawne wezwanie karetki lub policji stanowią w polskim prawie wykroczenia. Zawarcie tego typu przepisów ma na celu zmniejszenie liczby nieuzasadnionych wezwań. Przyczyną jest chęć zapobiegnięcia sytuacjom, kiedy karetka czy policja będą potrzebne na danym miejscu, natomiast pojazd będzie gdzie indziej, wezwany do nieuzasadnionego przypadku. W poniższym artykule sprawdzamy, co może grozić za nieuzasadnione wezwanie karetki lub policji. Weryfikujemy również, w jakich sytuacjach mamy do czynienia z tego rodzaju zdarzeniem.
Osoby, które bezpodstawnie wzywają karetkę lub policję, muszą liczyć się z odpowiedzialnością karną. Co więcej, również na linię alarmową 112, 997 czy 999 zdarzają się telefony blokujące pracę dyspozytorów. W niektórych sytuacjach osoby takie dzwonią po karetkę lub policję w celu zirytowania swojego sąsiada, lub chcą zemścić się na swoim byłym partnerze.
Nieuzasadnione wezwanie stanowi bowiem wykroczenie z art. 66 Kodeksu Wykroczeń. Zgodnie z nim:
§ 1. Kto:
1) chcąc wywołać niepotrzebną czynność, fałszywą informacją lub w inny sposób wprowadza w błąd instytucję użyteczności publicznej albo organ ochrony bezpieczeństwa, porządku publicznego lub zdrowia,
2) umyślnie, bez uzasadnionej przyczyny, blokuje telefoniczny numer alarmowy, utrudniając prawidłowe funkcjonowanie centrum powiadamiania ratunkowego
podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny do 1500 zł.
Spora część interwencji realizowanych przez Policję dotyczy m.in. wypadków drogowych, domowych awantur. Czasem jednak po przybyciu patrolu policji bądź karetki na miejsce okazuje się, że wezwanie było bezpodstawne. Należy wskazać, że wykroczenie z art. 66 można popełnić jedynie umyślnie. W przepisie wskazano bowiem chęć doprowadzenia do niepotrzebnej czynności, zatem będzie to działanie celowe. Sprawca tego czynu wykazuje się zatem złą wolą i chęcią wprowadzenia służb w błąd.
Jednym z celów istnienia ratownictwa medycznego jest zapewnienie natychmiastowej pomocy wszystkim osobom, których życie lub zdrowie jest zagrożone. Osoba będącą w takim stanie lub inna osoba będąca obserwatorem owej sytuacji, może wezwać karetkę. W tym celu należy zadzwonić na numer alarmowy. To, czy karetka zostanie wezwana na miejsce, zależy od decyzji dyspozytora medycznego. Dyspozytor numeru ratunkowego może odmówić przyjazdu na miejsce wezwania. Dzieje się tak w sytuacji, kiedy uważa on, że życiu osoby dzwoniącej nie grozi niebezpieczeństwo. Ma on jednak obowiązek wskazania przyczyny odmowy wysłania karetki. Dodatkowo musi wskazać inną możliwość uzyskania potrzebnej pomocy. Stan nagłego zagrożenia zdrowia polega na pojawieniu się objawów, które w konsekwencji mogą doprowadzić do uszkodzenia funkcji organizmu. Konsekwencją tego rodzaju objawów może być również uszkodzenie ciała lub utrata życia. Gdy jakaś osoba znajduje się w takim stanie, niezbędne jest natychmiastowe podjęcie czynności ratunkowych.
Dyspozytor medyczny segreguje zgłoszenia pacjentów ze względu na specyfikę zgłoszeń. Jednocześnie decyduje na temat wysłania zespołu medycznego. Obecnie szacuje się, że spora część połączeń wykonanych na telefony alarmowe jest nieuzasadniona. Przez niektóre osoby są one wykorzystywane jako możliwość uzyskania recepty, porady lekarskiej itp. Koszty takiego postępowania są ponadto egzekwowane stosunkowo rzadko. To z kolei przyczynia się do braku poczucia odpowiedzialności osób, które dopuszczają się nieuzasadnionego wezwania karetki. Podkreśla się również, że w Polsce nie ujednolicono kwestii dotyczących wysłanych zespołów. To w efekcie może prowadzić do błędnych decyzji dyspozytorów medycznych.
Dyspozytorzy telefonów alarmowych muszą nieustannie mierzyć się z problemem, jakim są nieuzasadnione wezwania karetek. Zgodnie z prawem, dopuszczalne jest wezwanie pogotowia w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia. Pogotowie wzywa się zarówno do poszkodowanego w wyniku wypadku, jak i kiedy występują objawy groźne dla zdrowia. Do tego rodzaju objawów należą m.in. utrata przytomności, zaburzenia świadomości, nagły ból w klatce piersiowej. Konieczne będzie wezwanie karetki także w sytuacjach takich jak zaburzenia rytmu serca, nagły i ostry ból brzucha, krwotok z przewodu pokarmowego lub krwotok z dróg rodnych. Inne okoliczności, kiedy wskazane, a nawet niezbędne jest wezwanie karetki to porażenie prądem, wyziębienie lub udar cieplny. Uzasadnieniem wezwania karetki są również uporczywe wymioty. Dotyczy to zwłaszcza wymiotów z domieszką krwi. Pozostałe sytuacje wymagające wezwania karetki to gwałtownie występujący poród, zatrucie lekami, lub upadek z dużej wysokości.
Należy także wspomnieć, że przed zmianą przepisów prawnych w 2017 roku osoba blokująca numer alarmowy, pozostawała bezkarna. Wyciągnięcie odpowiedzialności było możliwe jedynie w sytuacji, kiedy w efekcie takich działań ktoś został narażony na ciężki uszczerbek na zdrowiu lub bezpośrednie narażenie na utratę życia. Zmiany wprowadzone w Kodeksie wykroczeń sprawiły, że obecnie dopuszczalne jest zwalczanie tego typu zachowań. Jest to niezależne od motywów, jakimi kierował się sprawca czynu. Istotną informacją może być fakt, że wezwanie karetki do osoby w stanie upojenia alkoholowego, może zostać uznane za nieuzasadnione. Dzieje się tak ze względu na to, że samo bycie pod wpływem alkoholu nie jest wystarczającą przesłanką do wysłania zespołu ratunkowego. Jeśli jednak życie osoby nietrzeźwej jest zagrożone, wezwanie karetki jest jak najbardziej uzasadnione. Konieczne jest przy tym zachowanie szczególnej uwagi. Zachowanie osób chorych potrzebujących pomocy ze względu na pewne choroby, może bowiem przypominać stan nietrzeźwości.
W niektórych sytuacjach zdarza się, że dyspozytor uznaje dane wezwane karetki za nieuzasadnione, podczas gdy faktycznie takie nie jest. Na stronie Rzecznika Praw Pacjenta umieszczono informacje dotyczące wezwania zespołu ratunkowego i dotyczących tego kwestii. Jeśli pojawiają się zastrzeżenia dotyczące zachowania dyspozytora numeru ratunkowego, możliwe jest zwrócenie się z prośbą o wyjaśnienia do Dyżurnego Lekarza Koordynatora Ratownictwa Medycznego. Dotyczy to również długiego oczekiwania na przyjazd karetki do chorego. Pacjent ma również możliwość zgłoszenia się do dyrektora Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego lub wojewody. Jeśli natomiast doszło do naruszenia praw pacjenta, należy skontaktować się z Biurem Rzecznika Praw Pacjenta.
Poza sytuacjami takimi jak zawał serca czy udar mózgu stan zagrożenia życia lub zdrowia może mieć również podłoże psychiczne i być następstwem choroby psychicznej, lub też kryzysu psychicznego. W sytuacji, gdy taka osoba stwarza zagrożenie dla siebie lub innych, wezwanie karetki jest konieczne. Jeśli stan, w jakim znajduje się osoba chora psychicznie, zagraża jej zdrowiu lub życiu, wzywamy karetkę podobnie jak w każdym innym przypadku. Jeśli osoba chora zachowuje się agresywnie, powinniśmy zadbać o własne bezpieczeństwo. Należy również zapobiec wykonywaniu przez chorego czynności, które mogą być niebezpieczne dla niego oraz innych osób w otoczeniu. Jeżeli osoba chora psychicznie nie chce spełniać wydawanych poleceń bądź zachowuje się agresywnie, ratownicy mogą skorzystać ze środków przymusu bezpośredniego. Jak wskazano w ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, do środków przymusu bezpośredniego zalicza się:
Pod pojęciem przytrzymania rozumie się unieruchomienie danej osoby przy pomocy siły fizycznej. Unieruchomienie oznacza obezwładnienie np. z pomocą kaftana bezpieczeństwa, prześcieradeł czy innych przedmiotów. Izolacja natomiast polega na umieszczeniu osoby chorej samotnie. Osoba ta powinna jednak przebywać w odpowiednio przystosowanym do tego pomieszczeniu. Ma to na celu zapobiegnięcie sytuacji, kiedy mogłaby zrobić sobie krzywdę. Przymus bezpośredni wobec osób z zaburzeniami psychicznymi można zastosować jedynie w pewnych okolicznościach. Jest to dozwolone wtedy, kiedy stanowią zagrożenia dla zdrowia lub życia swojego, lub innych osób. Dopuszcza się użycie przymusu również kiedy osoby chore niszczą przedmioty w swoim otoczeniu. Każdy przypadek zastosowania środków przymusu bezpośredniego powinien zostać zanotowany w prowadzonej dokumentacji medycznej.
Niektórzy podkreślają, że regulacje związane z karami za nieuzasadnione wezwanie karetki mogą prowadzić do wzrostu ryzyka spowodowanego niechęcią udzielenia pomocy osobom, które faktycznie jej potrzebują. Zagrożenie karą może wpłynąć na decyzję, czy wezwać karetkę, czy nie. Karanie osób praktykujących nieuzasadnione wezwanie karetki argumentuje się ograniczoną liczbą karetek. To z kolei prowadzi do dylematu, czy funkcjonujące przepisy prawne mają przyczyniać się do zmniejszenia prawdopodobieństwa nieudzielenia pomocy osobom, które faktycznie jej potrzebują. W takich okolicznościach należy wziąć pod uwagę fakt, że możliwe są sytuacje takie jak nieuzasadnione wezwanie karetki i udzielenie świadczenia osobom ich niepotrzebujących. Drugą z możliwości braną pod uwagę przy tworzeniu przepisów prawnych jest sytuacja, kiedy to zmniejszone jest prawdopodobieństwo udzielenia świadczenia osobie, która go nie potrzebuje. Jednocześnie występuje ryzyko, że pomocy nie udzieli się temu, kto faktycznie jej potrzebuje.
