Umowa o zakazie konkurencji dotyczy powstrzymywania się przez pracownika od działań, które mogłyby być szkodliwe dla pracodawcy. Można zawrzeć ją na czas trwania stosunku pracy oraz po jego ustaniu. Co obejmuje zakaz konkurencji w umowie o pracę? W poniższym artykule znajdują się najważniejsze informacje, dotyczące umowy tego rodzaju.
W umowie o zakazie konkurencji nie można zakazać wszelkiej działalności. Może to być jedynie działalność konkurencyjna względem działalności pracodawcy. Zakres zakazu należy ograniczyć konkretnie oraz jak najbardziej precyzyjnie. Umowę taką należy zawrzeć pisemnie pod rygorem nieważności. Jeśli nie zawarto jej pisemnie, jest ona bezwzględnie nieważna i nie wywołuje skutków prawnych. Forma pisemna pod rygorem nieważności dotyczy również wszelkich modyfikacji i zmian w umowie.
Podczas zatrudnienia pracodawca może zakazać pracownikowi działań, które są działalnością konkurencyjną. Dodatkowo może również zobowiązać pracownika, aby ten nie świadczył pracy na rzecz konkurencyjnego podmiotu. Zawarcie umowy o pracę można uzależnić od zawarcia umowy o zakazie konkurencji. Umowa o zakazie konkurencji może być klauzulą w umowie o pracę – taka klauzula jest często stosowana w praktyce jako zakaz konkurencji w umowie o pracę.
Odmowa podpisania takiej umowy może być wystarczającą przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę. Wyjątek będzie stanowić jedynie sytuacja, w której warunki zakazu konkurencji nie są zgodne z postanowieniami zawartymi w Kodeksie pracy. Wypowiedzenie można uzasadnić m.in. utratą zaufania do pracownika. W szczególności dotyczy to sytuacji, gdy istnieje podejrzenie, że pracownik rozważa zmianę miejsca pracy.
Główną motywacją do zawarcia umowy o zakazie konkurencji jest chęć ochrony interesów pracodawcy przed potencjalną działalnością konkurencyjną ze strony pracownika – w szczególności po ustaniu stosunku pracy. Pracodawca, obawiając się, że pracownik po rozwiązaniu umowy o pracę może wykorzystać zdobyte doświadczenie i kontakty do prowadzenia działalności w tej samej branży, może żądać podpisania umowy o zakazie konkurencji. Takie rozwiązanie ma na celu zapobieganie sytuacjom, w których pracownik mógłby działać na szkodę pracodawcy, np. poprzez przejęcie klientów, wykorzystanie poufnych informacji czy rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej w konkurencyjnym zakresie. Umowa o zakazie konkurencji jest więc narzędziem, które pozwala chronić firmę przed negatywnymi skutkami rozwiązania umowy i zapewnia większą stabilność na rynku.
Przeczytaj: Choroba zawodowa – odszkodowanie: jak uzyskać rekompensatę od pracodawcy?
W umowie o zakazie konkurencji należy wskazać elementy takie, jak strony, czas jej obowiązywania oraz zakres zakazu konkurencji. Określając zakres zakazu, należy precyzyjnie wskazać rodzaj, zasięg terytorialny i formę prawną. Zakaz konkurencji powinien być określony w zakresie określonym w umowie, aby uniknąć niejasności. Zakaz prowadzenia konkurencyjnej działalności może dotyczyć zarówno działalności, która jest faktycznie prowadzona, jak i tej dopiero zaplanowanej. Ze względu na możliwą różnorodność należy dokładnie wskazać, jaki konkretnie rodzaj działań podlega zakazowi. Jeśli w umowie o zakazie konkurencji nie skonkretyzowano terytorium objętego zakazem, należy przyjąć, że jest to obszar działalności pracodawcy, przy czym teren ten może ulegać zmianom.
Działalność konkurencyjna pokrywa się w całości lub częściowo z zakresem działalności pracodawcy. Niedozwolona jest zatem wszelka działalność, która może stanowić zagrożenie dla pracodawcy. Aby mogła ona zostać uznana za konkurencyjną, musi być również skierowana do tego samego kręgu odbiorców.
Czynności konkurencyjne mogą być wykonywane przez pracownika zarówno na własny rachunek, jak i na rzecz osoby trzeciej. Czynności pierwszego rodzaju mogą dotyczyć działalności pracownika jako przedsiębiorcy. Jeśli konkurencyjna działalność jest prowadzona w innej firmie, mamy do czynienia z działaniem na rzecz osoby trzeciej. Zakaz konkurencji może obejmować także sytuacje, gdy pracownik wykonuje pracę na innej podstawie niż umowa o pracę. Istotne jest również to, że jeśli pracownik zawarł umowę o zakazie konkurencji, nie ma znaczenia, czy wykonywane przez niego konkurencyjne działania mają charakter odpłatny, czy nie.
Sprawdź również, kiedy obowiązuje kara umowna, a także, na jakich zasadach zawierana jest umowa ustna.
Zgodnie z Art. 101¹ § 1 Kodeksu pracy, zakaz taki musi być wyraźnie określony w odrębnej umowie lub w odrębnej klauzuli zawartej w umowie o pracę, a jego zakres powinien precyzować rodzaj zakazanej działalności oraz czas jego obowiązywania.
W przypadku zakazu konkurencji obowiązującego po ustaniu stosunku pracy umowa powinna określać wysokość odszkodowania należnego pracownikowi. W takiej sytuacji niezbędne jest także przyznanie pracownikowi odszkodowania – zgodnie z Art. 101² § 3 Kodeksu pracy nie może być niższe niż 25% wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika przed rozwiązaniem umowy, za taki sam okres jak obowiązywanie zakazu. Brak wynagrodzenia czyni zakaz nieważnym. W praktyce orzeczniczej oraz doktrynie podkreśla się konieczność proporcjonalności zakazu konkurencji, oraz jego zgodności z zasadą wolności pracy.
Proces negocjowania umowy o zakazie konkurencji powinien przebiegać w sposób przejrzysty i partnerski. Zarówno pracodawca, jak i pracownik mają prawo do przedstawienia swoich oczekiwań oraz wątpliwości dotyczących treści umowy. Warto zadbać o to, aby warunki zakazu konkurencji były jasno określone i nie budziły wątpliwości co do zakresu, czasu trwania oraz wysokości odszkodowania. Odpowiednie negocjacje pozwalają na wypracowanie kompromisu, który będzie satysfakcjonujący dla obu stron i zapewni ochronę interesów zarówno pracodawcy, jak i pracownikowi. W przypadku sporu dotyczącego umowy o zakazie konkurencji rozstrzygnięcie należy do sądu pracy, który ocenia zgodność postanowień umowy z przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego.
Zakaz konkurencji, który dotyczył czasu po ustaniu zatrudnienia, może przestać obowiązywać przed ustaniem terminu, na jaki daną umowę zawarto. Dzieje się tak w przypadku, gdy ustały przyczyny, które zakaz konkurencji uzasadniały. Pracownik ma wtedy możliwość podjęcia działalności konkurencyjnej określonej w umowie. Innym przypadkiem, w którym przestaje obowiązywać umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, jest sytuacja, w której pracodawca nie wywiązuje się z wypłaty odszkodowania. Za niewywiązywanie się można zakwalifikować zarówno niewypłacanie jak i nieterminowość w jego wypłacie.
Umowa o zakazie konkurencji może być ponadto rozwiązana za porozumieniem stron. Można ją rozwiązać również w przypadku odstąpienia od umowy, wypowiedzenia jej lub jeśli spełniono warunek rozwiązujący, który w niej zawarto. Jeśli dojdzie do naruszenia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, pracownik ponosi odpowiedzialność na podstawie Kodeksu cywilnego, nie Kodeksu pracy. Dodatkowo w umowie tego typu można również zastrzec karę umowną na rzecz byłego pracodawcy. W takiej sytuacji bez względu na wysokość poniesionej szkody pracownik będzie musiał wypłacić pracodawcy kwotę w umówionej wysokości.
Dbanie o dobro zakładu pracy oraz ochrona poufnych informacji to jedne z podstawowych obowiązków pracownika. Nie wolno mu także wykonywać działań, które mogłyby narazić pracodawcę na szkody.
Czy jeśli umowy o zakazie konkurencji nie podpisano, pracownik może wykonywać konkurencyjną działalność? W takim przypadku zastosowanie mają przepisy zawarte w Art. 100 KK., § 2, pkt 4:
Pracownik jest obowiązany w szczególności dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.
Pracownik musi zatem być lojalny wobec swojego pracodawcy i nie podejmować działań, które mogą godzić w jego dobro. Zakaz wykonywania działalności, która jest konkurencyjna wobec pracodawcy, jest obowiązkiem każdego pracownika, nie tylko jeśli podpisano umowę o zakazie konkurencji.
Sprawdź również inne artykuły na blogu z zakresu prawa pracy i dowiedz się np. ile wynosi odszkodowanie za zwolnienie z pracy.
