Posiadanie narkotyków w świetle prawa – art. 62 ustawy kk.

Posiadanie narkotyków to jedno z najczęściej spotykanych przestępstw uregulowanych w Ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. Jego karalność wynika bezpośrednio z przepisów tej ustawy.

Czym dokładnie jest „posiadanie” w rozumieniu prawnym? Jakie sankcje przewiduje ustawodawca? I co oznaczają pojęcia, takie jak „znaczna ilość” lub „wypadek mniejszej wagi”? W tym artykule wyjaśniamy kluczowy art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Kwalifikacje prawne posiadania narkotyków (Art. 62)

Zgodnie z art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, sankcje są zróżnicowane w zależności od kwalifikacji czynu. Przepis ten wyróżnia trzy typy przestępstwa:

• Typ podstawowy (art. 62 ust. 1): „Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
• Typ kwalifikowany (art. 62 ust. 2): Dotyczy posiadania znacznej ilości narkotyków. W takim przypadku sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
• Typ uprzywilejowany (art. 62 ust. 3): Jest to tzw. wypadek mniejszej wagi. Sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Co to znaczy „posiadać” narkotyki?

Co istotne, wyżej wymieniona regulacja nie uzależnia karalności od celu posiadania. Karalna jest sama czynność polegająca na „posiadaniu”, które w doktrynie definiuje się jako „faktyczne, choćby krótkotrwałe władztwo nad rzeczą. Jego synonimem jest słowo „mieć”. Legalna definicja „posiadania” zawarta jest w art. 336 k.c., w którym stwierdza się, że

posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jako użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

[Kotowski Wojciech, Kurzępa Bolesław, Ważny Andrzej, Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Komentarz, wyd. III].

Czy zażywanie narkotyków to „posiadanie”?

To ważna i często niezrozumiana kwestia. Sąd Najwyższy w wyroku z 2.12.2009 r. (sygn. II KK 261/09) stwierdził, że dysponowanie narkotykiem w trakcie jego zażywania nie jest „posiadaniem” w rozumieniu art. 62.

Samo zażywanie narkotyków w Polsce nie jest penalizowane. Karalne jest natomiast ich posiadanie przed zażyciem – nawet jeśli miało ono nastąpić niezwłocznie.

Czy każda ilość jest karalna? Kwestia „śladowych ilości”

Tu orzecznictwo jest kluczowe. Sądy (m.in. Sąd Apelacyjny w Katowicach, sygn. II AKa 102/08) wskazują, że posiadanie ilości śladowych (np. nikłych resztek, ilości niemożliwej do zważenia lub zbadania, niedającej się zażyć) nie stwarza niebezpieczeństwa dla zdrowia publicznego i nie stanowi przestępstwa.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy (sygn. II K 289/09), warunkiem karalności jest posiadanie ilości pozwalającej na co najmniej jednorazowe użycie, zdolnej wywołać u człowieka skutek inny niż medyczny.

Kiedy posiadanie środków odurzających jest legalne?

Przepisy art. 62 dotyczą nieuprawnionego posiadania. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii (art. 33) precyzuje, że niektóre środki mogą być używane w celach medycznych, przemysłowych lub badawczych.

Przykład: Kodeina, będąca środkiem odurzającym, jest legalnym składnikiem niektórych leków na kaszel (np. Thiocodin). Jeśli lekarz przepisze pacjentowi taki lek i pacjent go posiada zgodnie z zaleceniami, nie popełnia przestępstwa z art. 62.

Czym jest „znaczna ilość” narkotyków?

Ustawa nie definiuje pojęcia „znacznej ilości”, co ma kluczowe znaczenie dla kary (od roku do 10 lat więzienia). Definicję tę wypracowały sądy w toku orzeczniczym.

Zgodnie z orzecznictwem, „znaczna ilość” to taka, która wystarcza do jednorazowego odurzenia się co najmniej kilkudziesięciu osób (postanowienie SN z 1.02.2007 r., sygn. III KK 257/06).

Oceniając, czy ilość jest „znaczna”, sąd bierze pod uwagę trzy czynniki (wyrok SA w Warszawie, sygn. II AKa 22/00):

• Masę wagową (ilość porcji);
• Rodzaj środka (np. podział na narkotyki „miękkie” i „twarde”);
• Cel przeznaczenia (handlowy lub na własne potrzeby).

Co to jest „wypadek mniejszej wagi”?

Podobnie jak „znaczna ilość”, „wypadek mniejszej wagi” (art. 62 ust. 3) nie ma definicji ustawowej i zależy od oceny sądu. Wiąże się on z łagodniejszą sankcją (grzywna, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności do roku).

Jak wspomniano, posiadanie śladowych ilości w ogóle nie jest przestępstwem. Wypadek mniejszej wagi dotyczy więc posiadania niewielkich, ale psychoaktywnych dawek.

Sąd Najwyższy (postanowienie z 9.01.2019 r.) wskazał, że przy ocenie sąd musi wziąć pod uwagę:

• Ilość narkotyku (np. wystarczającą na jedną lub kilka porcji);
• Rodzaj narkotyku (np. marihuana jest traktowana łagodniej niż amfetamina);
• Okoliczności podmiotowe (np. czy oskarżony był już karany za podobne przestępstwa).

Przykład z praktyki: Sąd Rejonowy w Łukowie (sygn. II K 554/17) uznał posiadanie 0,848 grama marihuany (pozwalającej na sporządzenie 1-2 porcji) za wypadek mniejszej wagi.

Podsumowanie – posiadanie narkotyków w świetle prawa

Przepisy dotyczące posiadania narkotyków (art. 62 ustawy) zawierają wiele nieostrych sformułowań. Brak ustawowych definicji „znacznej ilości” i „wypadku mniejszej wagi” daje sądom szeroki margines interpretacyjny. Ostateczna kwalifikacja prawna czynu – a co za tym idzie, rodzaj sankcji – zależy od wielu czynników: rodzaju substancji, jej ilości, a także od linii orzeczniczej danego sądu i konkretnych okoliczności sprawy.

Orzecznictwo wypracowało kryteria pozwalające na odróżnienie sytuacji typowych od wypadków mniejszej wagi, jednak brak ustawowych progów ilościowych nadal rodzi istotne rozbieżności.

Artykuł powstał przy współpracy merytorycznej z Kariną Kaminiarz.