Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego – przestępstwo z art. 178a kk.

Jazda po alkoholu to jeden z najpoważniejszych problemów na polskich drogach. Statystyki są alarmujące – jak podaje Rzeczpospolita, w 2024 roku policja zatrzymała 92 324 nietrzeźwych kierowców, co daje średnio 252 takie przypadki każdego dnia. Polskie prawo karne podchodzi do tego zagadnienia z dużą surowością, a konsekwencje dla kierowcy są znacznie dotkliwsze niż tylko mandat.

Jeśli postawiono Ci zarzut prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości, kluczowe jest zrozumienie, co dokładnie Ci grozi. W tym artykule wyjaśniamy, jakie są prawne definicje, kary i inne konsekwencje wynikające z art. 178a Kodeksu karnego.

Stan po użyciu alkoholu a stan nietrzeźwości – kluczowa różnica

Polskie przepisy precyzyjnie rozróżniają dwa stany, od których zależy, czy czyn kierowcy zostanie zakwalifikowany jako wykroczenie, czy jako przestępstwo. Granice te są znacznie niższe niż w wielu innych krajach europejskich, takich jak Francja czy Wielka Brytania.

• Stan po użyciu alkoholu (wykroczenie):
  • od 0,2 do 0,5 promila alkoholu we krwi (0,2‰ – 0,5‰),
  • od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm³ wydychanego powietrza.
  • W tej sytuacji kierowca odpowiada za wykroczenie z art. 87 Kodeksu wykroczeń.
• Stan nietrzeźwości (przestępstwo):
  • stężenie powyżej 0,5 promila alkoholu we krwi (> 0,5‰),
  • stężenie powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm³ wydychanego powietrza.
  • W tym przypadku czyn jest kwalifikowany jako przestępstwo z art. 178a Kodeksu karnego.

Ten artykuł koncentruje się na konsekwencjach popełnienia przestępstwa, czyli prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości.

Kara za jazdę po pijanemu – co mówi art. 178a Kodeksu karnego?

Podstawowym przepisem regulującym odpowiedzialność za to przestępstwo jest art. 178a § 1 k.k., który stanowi:

Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Warto podkreślić, że dla zaistnienia tego przestępstwa nie musi dojść do żadnego wypadku czy kolizji. Samo prowadzenie pojazdu po uruchomieniu silnika w stanie nietrzeźwości jest już czynem karalnym.

Surowsza kara za recydywę

Ustawodawca przewidział znacznie surowsze konsekwencje dla osób, które ponownie dopuszczają się tego czynu lub popełniają go w określonych okolicznościach. Zgodnie z art. 178a § 4 k.k., kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 grozi sprawcy, który:

• był już wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości,
• popełnił przestępstwo wypadku (art. 173, 174, 177 k.k.) będąc pod wpływem alkoholu lub środka odurzającego,
• prowadził pojazd w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów.

A co z jazdą pod wpływem narkotyków?

Przepis art. 178a k.k. odnosi się zarówno do stanu nietrzeźwości, jak i do prowadzenia pojazdu „pod wpływem środka odurzającego”. W przeciwieństwie do alkoholu, prawo karne nie definiuje precyzyjnych stężeń narkotyków, które kwalifikują taki czyn jako przestępstwo.

Kwestię tę rozstrzygnął Sąd Najwyższy w wyroku z 3 grudnia 2024 roku, wskazując, że w każdym takim przypadku sąd musi ustalić, czy dany środek miał realny wpływ na sprawność psychomotoryczną kierowcy w stopniu podobnym, jak alkohol. W praktyce oznacza to, że kluczowe stają się ustalenia dowodowe, w tym opinie biegłych toksykologów.

Wobec braku zdefiniowania stanu »pod wpływem środka odurzającego« oraz stanu »po użyciu środka podobnie działającego do alkoholu«, którym posługuje się art. 87 § 1 k.w. – sąd rozpoznając sprawę o przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji popełnione pod wpływem środka odurzającego, a więc także o przestępstwo z art. 178a § 1 k.k., każdorazowo musi ustalić, czy środek ten miał realny wpływ na sprawność psychomotoryczną kierującego pojazdem w stopniu podobnym, jak w sytuacji znajdowania się pod wpływem alkoholu. Zatem, w przypadku stwierdzenia tego środka w organizmie kierującego pojazdem mechanicznym konieczne będzie dokonywanie ustaleń dowodowych w zakresie zachowania się osoby badanej w chwili zdarzenia, często połączone z ekspertyzą biegłych.

Dotkliwe konsekwencje – to nie tylko kara więzienia

Odpowiedzialność karna to dopiero początek. Skazanie za prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości wiąże się z szeregiem innych, obligatoryjnych i dotkliwych środków karnych.

• Zakaz prowadzenia pojazdów: Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów (lub pojazdów określonego rodzaju) na okres nie krótszy niż 3 lata, a maksymalnie na lat 15. W przypadku recydywy (art. 178a § 4 k.k.) sąd orzeka dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych.
• Świadczenie pieniężne: Obowiązkowo orzekane jest świadczenie na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Jego wysokość to:
  • co najmniej 5 000 zł w przypadku skazania z art. 178a § 1 k.k.
  • co najmniej 10 000 zł w przypadku recydywy (art. 178a § 4 k.k.).
  • Górna granica świadczenia wynosi 60 000 zł.
• Konfiskata (przepadek) pojazdu: W przypadku skazania, sąd orzeka przepadek pojazdu mechanicznego lub jego równowartości.
  • Sąd może odstąpić od orzeczenia przepadku tylko w wyjątkowych wypadkach, uzasadnionych szczególnymi okolicznościami.
  • Co do zasady, przepadek nie jest orzekany, jeśli zawartość alkoholu w organizmie sprawcy nie przekroczyła 1,5 promila we krwi (lub 0,75 mg/dm³ w wydychanym powietrzu).

Ważne aspekty prawne, o których musisz wiedzieć

• Umyślność: Przestępstwo z art. 178a k.k. można popełnić wyłącznie umyślnie. Oznacza to, że sprawca musi mieć świadomość swojego stanu nietrzeźwości lub co najmniej godzić się na to, że w takim stanie się znajduje. Błędne, nawet nieusprawiedliwione przekonanie, że stężenie alkoholu jest poniżej progu przestępstwa, może prowadzić do odpowiedzialności za wykroczenie.
• Odpowiedzialność pasażera: Co istotne, odpowiedzialność karną za to przestępstwo ponosi nie tylko kierowca, ale także osoba prowadząca holowany pojazd mechaniczny (wyrok SN z 18.03.2003 r., III KKN 390/01).

Podsumowanie

Konsekwencje prawne prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości są wieloaspektowe i niezwykle dotkliwe. Groźba pozbawienia wolności, wieloletni lub nawet dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów, wysokie kary finansowe oraz ryzyko utraty samochodu sprawiają, że jest to jedno z najpoważniej traktowanych przestępstw w ruchu drogowym.

Jeśli znajdujesz się w takiej sytuacji, szybki kontakt z adwokatem specjalizującym się w prawie karnym jest kluczowy dla ochrony Twoich praw i oceny możliwości obrony.

Artykuł powstał przy współpracy merytorycznej z Kariną Kaminiarz.