Wypadki spowodowane przez osoby nietrzeźwe zawsze budzą wiele kontrowersji dotyczących karania ich sprawców. W mediach pojawiają się różne komentarze na temat nieadekwatności owych kar w polskim prawie. Jazda pod wpływem alkoholu oraz innych środków odurzających jest jednym z najsurowiej karanych przestępstw, jakich mogą dopuścić się kierowcy.
Według danych Policji rocznie w Polsce dochodzi do ponad 1000 wypadków spowodowanych przez pijanych kierowców. Ginie w nich prawie 200 osób. Rannych natomiast zostaje ponad 1000. W pierwszym kwartale 2019 roku natomiast Policja zatrzymała ponad 22 tysiące kierowców, którzy prowadzili pod wpływem alkoholu. Wypadki pod wpływem alkoholu najczęściej powodują osoby w przedziale wiekowym 25-39 lat. Najwięcej tego typu zdarzeń ma miejsce w godzinach popołudniowych i wieczornych — między godziną 16 a 22. Dodatkowo dni, w których najczęściej dochodzi do tego typu wydarzeń to sobota i niedziela.
Mimo faktu, że w ciągu ostatnich 10 lat liczba zatrzymanych pijanych kierowców zaczęła się zmniejszać, niestety ostatnio zanotowano niepokojący wzrost. We wspomnianym wcześniej pierwszym kwartale 2019 roku, złapano aż o 9% więcej pijanych kierowców względem takiego samego okresu rok wcześniej. Okazuje się jednak, że statystyki te mogą nie przedstawiać całej rzeczywistości, która okazuje się jeszcze gorsza! Na drugi dzień po intensywnym spożyciu alkoholu prowadził co drugi Polski kierowca. Co więcej, połowa kierowców nie wie, jakie uregulowania prawne panują w tym zakresie w Polsce. Faktyczne statystyki dotyczące pijanych kierowców mogą być zatem nawet dziesięciokrotnie wyższe, niż wynika to z policyjnych danych.
Za przyczynę jazdy pod wpływem alkoholu podaje się między innymi nieświadomość. Osoby prowadzące w takim stanie twierdzą, że nie chcą prowadzić pod wpływem. Nie wiedzą jednak, czy w obecnym stanie mogą prowadzić samochód, czy nie.
Wyróżniamy w polskim prawie 2 stany — jest to stan po użyciu alkoholu oraz stan nietrzeźwości. Od tego, w jakim stanie znajduje się kierowca, zależy wymiar kary. Kary za jazdę po alkoholu różnią się w zależności od stężenia alkoholu we krwi. Jazda w stanie po użyciu alkoholu jest zaledwie wykroczeniem. Za prowadzenie w stanie nietrzeźwości sąd wymierza karę zgodnie z prawem karnym.
Dopuszczalne stężenie alkoholu we krwi kierowcy to 0,2 promila. Stan po użyciu alkoholu występuje wtedy, kiedy we krwi osoby kierującej pojazdem znajduje się między 0,2 a 0,5 promila lub od 0,1 mg do 0,25 mg w 1 dm 3 wydychanego powietrza.
Zgodnie z Art. 87. § 1. Kodeksu wykroczeń — Kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 50 złotych. Osobie takiej grozi również zakaz prowadzenia pojazdów od 6 miesięcy do 3 lat oraz 10 punktów karnych. Warto przy tym zaznaczyć, że ruch lądowy to nie tylko drogi publiczne, ale również drogi wewnętrzne. Za takie miejsca nie uchodzą jednak place wewnętrzne, drogi dojazdowe, a także grunty orne.
Areszt za jazdę w stanie po użyciu alkoholu nie może być krótszy niż 5 dni. Nie może również przekraczać 30 dni. Jeśli w przepisach zaznaczono, że możliwy jest wybór pomiędzy karą aresztu lub inną karą, areszt orzeka się tylko w sytuacji, gdy dany czyn sprawca popełnił umyślnie. Co więcej, jeśli czyn był dużej wagi lub istnieją okoliczności wskazujące na demoralizację sprawcy, jest to czynnik, który zwiększa prawdopodobieństwo orzeczenia kary aresztu.
Jest to stan, który występuje w przypadku stężenia wyższego niż 0,5 promila alkoholu we krwi. Ma on miejsce także gdy zawartość alkoholu w 1 dm 3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg. Za prowadzenie pojazdu po użyciu środków o podobnym działaniu do alkoholu grozi grzywna, kara ograniczenia wolności lub kara więzienia. Sąd może orzec również zakaz prowadzenia pojazdów na czas od roku do 15 lat. Możliwa jest również kara od 5000 do 60 000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej. Kierowca taki otrzymuje również 10 punktów karnych. Grzywnę wylicza się na podstawie sytuacji majątkowej, w jakiej znajduje się sprawca.
Kara grzywny orzekana jest na podstawie stawki dziennej. Może ona wynosić od 10 do 540 stawek dziennych, przy czym stawka dzienna to kwota od 10 do 2000 złotych. Zatem najniższa grzywna, jaką można wymierzyć, wynosi 100 złotych, natomiast najwyższa aż 1 080 000 złotych. Przy jej orzekaniu bierze się pod uwagę także to, ile osoba podlegająca karze zarabia, jak również m.in. ile dzieci ma na utrzymaniu. Kara ograniczenia wolności to natomiast obowiązek wykonywania prac społecznych lub potrącenie wynagrodzenia. Maksymalny wymiar kary to 2 lata. Czas, w którym obowiązuje zakaz prowadzenia pojazdów dla sprawcy wypadku, może ulec skróceniu na jego wniosek.
Recydywa, będąca powrotem do dokonanego przestępstwa, karana jest jeszcze surowiej. Jeśli kierowca, którego ukarano za jazdę pod wpływem alkoholu, ponownie wsiądzie za kierownicę, będąc w stanie nietrzeźwości, grozi mu kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Dodatkowo w przypadku recydywy obowiązuje większa kara finansowa na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym i Pomocy Postpenitencjarnej, przy czym minimalny jej wymiar wynosi 10 tysięcy złotych, a minimalna długość zakazu zostaje zwiększona do 3 lat. W przypadku trzykrotnej jazdy samochodem pod wpływem alkoholu kierowcy grozi dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów.
Jeżeli osoba kierująca samochodem pod wpływem alkoholu spowoduje wypadek, zwiększają się kary jej grożące. Jeśli spowoduje ona wypadek bez ofiar śmiertelnych, możliwe jest zasądzenie kary więzienia w wysokości do 4,5 roku, zakaz prowadzenia pojazdów od 3 do 15 lat, a także świadczenie pieniężne od 10 do 60 tysięcy złotych. Jeśli natomiast w wypadku, do którego doszło, ktoś poniesie uszczerbek na zdrowiu lub zginie, osobie kierującej pod wpływem grozi kara więzienia od 2 do 12 lat, a także dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów. W przypadku, gdy pod wpływem alkoholu spowoduje się katastrofę w ruchu lądowym, z ofiarami śmiertelnymi, dolna granica kary więzienia zwiększa się do 3 lat, a maksymalny jej wymiar wynosi lat 12. Dodatkowo osoba taka ma dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów. Wysokość świadczenia pieniężnego nie zmienia się, niezależnie od tego, czy pijany kierowca spowodował wypadek, wypadek z ofiarami śmiertelnymi czy katastrofę w ruchu lądowym.
Sąd obowiązkowo stosuje również zaostrzenie kary w sytuacjach takich jak spowodowanie katastrofy w komunikacji (art. 173 k.k.), spowodowanie niebezpieczeństwa tej katastrofy, (art. 174 k.k.), a także spowodowanie wypadku, którego następstwem jest ciężki uszczerbek na zdrowiu osoby lub jej śmierć (art. 177 k.k.). Zaostrzenie kary stosuje się również w sytuacji, gdy sprawca wypadku uciekł z miejsca zdarzenia. W przypadku nadzwyczajnego zaostrzenia kary grzywna nie może przekraczać jednak 810 stawek dziennych, 2 lat ograniczenia wolności lub 20 lat pozbawienia wolności.
W Polce dopuszczalna jest jazda z 0,2 promila alkoholu we krwi. W innych krajach europejskich sytuacja dotycząca pijanych kierowców wygląda jednak nieco inaczej. Jazda pod wpływem alkoholu jest niedopuszczalna w krajach takich jak Czechy, Słowacja, Rumunia, Ukraina, Mołdawia, Rosja, Islandia i Estonia. 0,01 promila mogą mieć kierowcy w Albanii, natomiast 0,05 promila w Kosowie. Najłagodniejsze regulacje panują w Wielkiej Brytanii, a także na Malcie i w Liechtensteinie. Dopuszczalne stężenie alkoholu we krwi w tych krajach wynosi 0,8 promila. W niektórych państwach europejskich ponadto dopuszczalna liczba promili we krwi kierowcy jest różna w zależności od jego wieku.
Należy mieć świadomość, że jazda samochodem pod wpływem alkoholu czy innych środków odurzających niesie ze sobą poważne konsekwencje. Dodatkowo na wymiar kary wpływa szereg czynników, takich jak ilość spożytego alkoholu czy społeczna szkodliwość czynu.
